Επτάνησα ή Ιόνια νησιά ονομάζεται το συγκρότημα νησιών στα δυτικά της ηπειρωτικής Ελλάδας, στο Ιόνιο πέλαγος, που περιλαμβάνει τα νησιά Κέρκυρα, Λευκάδα, Κεφαλονιά,  Ιθάκη, Ζάκυνθο, Παξούς και Κύθηρα. Το τελευταίο βρίσκεται στη νότια πλευρά του ακρωτηρίου Μαλέας της Πελοποννήσου και υπάγεται σήμερα στην επαρχία Πειραιά του νομού  Αττικής. Γύρω όμως από τα βασικά αυτά νησιά υπάρχει ένα πλήθος ακόμα από μικρότερα νησάκια.

 

Τα Επτάνησα αποσπάστηκαν από τον κορμό της δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας κατά την περίοδο που δημιουργήθηκε το μεγάλο παράκτιο ρήγμα του Ιονίου πελάγους, με την καταβύθιση του εδάφους που ήταν στο ενδιάμεσο. Οι ακτές είναι απόκρημνες σε πολλά μέρη και το έδαφος ορεινό και ημιορεινό στη μεγαλύτερή του έκταση. Το κλίμα τους είναι μεσογειακό. Ο χειμώνας είναι μαλακός, το καλοκαίρι δροσερό, το φθινόπωρο βροχερό, η νέφωση μικρή και η ηλιοφάνεια μεγάλη.

Κατά τη  βυζαντινή περίοδο αποτελούσαν τμήμα της Αυτοκρατορίας, αλλά, όπως και παλαιότερα, καθένα από τα νησιά ακολουθούσε τη δική του ιστορία. Ιδιαίτερη ιστορική και πολιτιστική ενότητα αποτέλεσαν από το 15ο αι. μ.Χ. με την κατάκτησή τους από τους Βενετούς Σταυροφόρους.

Κατά την περίοδο της ενετοκρατίας στα Επτάνησα έγιναν σκληροί κοινωνικοί αγώνες και οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης βρήκαν έδαφος κατάλληλο για να αναπτυχθούν.

  Το 1815 ανακηρύχτηκαν σε ανεξάρτητο κράτος με το όνομα "Ηνωμένα κράτη των Ιονίων νήσων", κάτω από την άμεση και αποκλειστική προστασία της Αγγλίας. Οι Επτανήσιοι από την πρώτη στιγμή αντέδρασαν σ' αυτή τη νέα κατοχή, που τους επιβλήθηκε με το πρόσχημα της προστασίας και άρχισαν αγώνα εναντίον των Άγγλων, που κορυφώθηκε το 1848 και εξελίχτηκε σε εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Στην αρχή οι Άγγλοι επιχείρησαν να καταπνίξουν το κίνημα με φυλακίσεις, εξορίες και απαγχονισμούς. Όταν όμως διαπίστωσαν ότι με τις μεθόδους αυτές δε θα μπορούσαν να κρατήσουν τα Επτάνησα., τα παραχώρησαν στην Ελλάδα με την ευκαιρία της ενθρόνισης του Γεωργίου Α΄ (1864). Από τότε τα Επτάνησα ακολούθησαν την κοινή ελληνική κοινωνική και πολιτική εξέλιξη.

Ο επτανησιακός πολιτισμός, κάτω από την επίδραση κατακτητών με πολιτιστικό επίπεδο ανώτερο από των Τούρκων κατακτητών της υπόλοιπης Ελλάδας, δεν ανακόπηκε ούτε στιγμή. Αντίθετα γνώρισε ακμή την ώρα που το τουρκοκρατούμενο έθνος βρισκόταν κάτω από πυκνό σκότος αμάθειας. Ο πολιτισμός αυτός αποτυπώθηκε κυρίως στην επτανησιακή λογοτεχνία, ζωγραφική και μουσική.

Η δυτική και κυρίως η ιταλική επίδραση επηρέασε και τη μουσική ανάπτυξη των Επτανήσων. Η επτανησιακή καντάδα, που διαφέρει τελείως από τα δημοτικά τραγούδια της υπόλοιπης Ελλάδας, χρωστά τη δομή της μελωδίας της στις ιταλικές επιδράσεις. Και σε μια εποχή, που στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα ήταν ανύπαρκτη κάθε μουσική δραστηριότητα, εδώ εμφανίστηκε η πρώτη ελληνική έντεχνη μουσική και δημιούργησε παράδοση, πάνω στην οποία στηρίχτηκε αργότερα η νεοελληνική μουσική. Οι κυριότεροι εκπρόσωποι της επτανησιακής σχολής ήταν ο Νικόλαος Μάντζαρος, που μελοποίησε τον Ύμνο εις την Ελευθερία του  Δ. Σολωμού, ο Σπύρος Σαμάρας, ο Παύλος Καρρέρ και ο Σπύρος Ξύνδας.

Η έκπληξη στα Επτάνησα είναι η Λευκάδα που η μουσική κοαι οι χοροί της είναι επηρεασμένα από την γειτνίασή της με την Ήπειρο. Βασικότεροι χοροί της είναι ο συρτός, ο τσάμικος, χοροί τύπου στα τρία, ο σταυρωτός,  ο τοπικός μπάλλος  και γενικά διμερείς χοροί με το πρώτο μέρος τους δομημένο σε ρυθμό 4/8 και το δεύτερο στα 2/4 και σε γοργότερο τέμπο.

Η Κέρκυρα είναι το νησί που δέχτηκε σε μεγαλύτερο βαθμό τη δυτική επίδραση. Οι χοροί της – ως επί το πλείστον  γυναικείοι – συρτοί και κυκλικοί παίρνουν το όνομά τους από τον τόπο προέλευσης τους  ή από το τραγούδι που τους συνοδεύει.

Η Ζάκυνθος νησί με πλούσια μουσική και χορευτική παράδοση, φέρνει έκδηλες συνάφειες με το δυτικό πολιτισμό εξαιτίας της γειτνίασης με την Ιταλία και των αντίστοιχων κατοχών από τους Βενετσιάνους, τους Γάλλους και τους Άγγλους. Τα τραγούδια της ονομάζονται «αρέκιες» και έχουν τις ρίζες τους στην Αρχαία και Βυζαντινή Ελλάδα. Τα αγροτικά της τραγούδια σε γρήγορο ρυθμό και χορεύονται με τους αντιστοίχους λαϊκούς χορούς.

 Παρ’ όλο που η Ζάκυνθος στη Χώρα, δέχτηκε τις πολιτιστικές επιδράσεις της Δύσης, όπως π.χ. την καντάδα στο τραγούδι της, τις καντρίλιες, το βαλς, την πόλκα και τη μαζούρκα στους χορούς της, στα ορεινά χωριά της διατηρήθηκαν οι παραδοσιακές μορφές του πολιτισμού της.

Σ’ αυτό βοήθησε και η κατώτερη κοινωνική τάξη (ποπολάροι) από τις τρεις του νησιού, της οποίας μορφή ψυχαγωγίας και δεσμός συνοχής και επικοινωνίας αποτελούσε πάντα η ντόπια λαϊκή μουσικο-χορευτική  παράδοση.

Χαρακτηριστικότεροι χοροί της είναι ο συρτός Ζακυνθινός, που χορεύεται απλούστερα στα ορεινά και πιο σύνθετα στα πεδινά μέρη του νησιού, η άμοιρη, κυκλικός μιμητικός και σατυρικός χορός οποίος εντάσσεται στα δρώμενα της αποκριάς παράλληλα με τις  «ομιλίες», τις μοναδικές αυτές Ζακυνθινές θεατρικές παραστάσεις. Άλλος χορός είναι ο σταυρωτός, μια παραλλαγή του Ζακυνθινού Συρτού, ο κυνηγός, ο μεγάλος Ζακυνθινός ή γέρανος, χορός ιδιαίτερα των ψηλών κοινωνικών τάξεων και ο Γιαργητός, ανδρικός χορός των χωρικών ο οποίος υπάγεται στα δρώμενα Στη συνέχεια ακολουθεί ένα μικρό δείγμα των χορών του Ιονίου, που συμπληρώνουν την μικρή αυτή περιδιάβαση στην Ελλάδα, τους ρυθμούς και τις μουσικές της.