Χορεύεται στην Ιερισσό της Χαλκιδικής, από άνδρες και γυναίκες και αναπαριστά την σφαγή πάνω από 400 κατοίκων από τους Τούρκους. Ο περίφημος καγκελευτός χορός της Ιερισσού χορεύεται κάθε Τρίτη του Πάσχα στο Μαύρο Αλώνι της περιοχής (ονομάστηκε έτσι μετά την σφαγή) και αναπαριστά την σφαγή (αποκεφαλισμό) 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους, σε διαταγή του Γιουσούφ Μπέη, κατά την επανάσταση του 1821. Το τραγούδι έχει αλληγορική σημασία, καθώς για πολλά χρόνια μετά, στη μνήμη των σφαγιασθέντων, ο χορός γινόταν παρουσία των Τούρκων, οι οποίοι δεν γνώριζαν τη σημασία του εθίμου.

Έτσι, σύμφωνα με τους στίχους του τραγουδιού, η «κόρη π' αγαπά» ο Ιερισσιώτης είναι η πολυπόθητη ελευθερία, την οποία «κρατεί και χαίρεται» ο εχθρός. Ο χορός είναι αργός συρτός και εκτελείται με τρόπο τελετουργικό. Η λαβή είναι «αγκαζέ» με το δεξί χέρι ενός χορευτή κάτω από το αριστερό χέρι του προηγούμενου και τα δάχτυλα πλεγμένα. Χορεύεται σε σχήμα σαλίγκαρου. Όταν φθάσουν οι δύο πρώτοι στο κέντρο ενώνουν τα χέρια τους δημιουργώντας μια αψίδα απ' όπου περνούν οι υπόλοιποι από κάτω, αναπαριστώντας έτσι τα τεντωμένα σπαθιά των Τούρκων, κάτω από τα οποία έπρεπε να περάσουν οι κάτοικοι της Ιερισσού ως ένδειξη υποταγής. Αυτή ήταν και η αφορμή της σφαγής. Όσοι κάτοικοι δεν πέρασαν κάτω από τα σπαθιά, έπεσαν στο βωμό της ελευθερίας.

Κατά τον Λαογράφο Γιώργο Μαρίνου: “Όλα ξεκίνησαν όταν ο Εμμανουήλ Παπάς έφτασε στη Ρεντίνα, όπου βρήκε αντίσταση κι έτσι γύρισε στο Άγιο Όρος. Εκεί, επικράτησαν οι Τούρκοι λόγω υπεροπλίας. Τα γυναικόπαιδα πήγαν στην Ιερά Μονή Ζωγράφου, ενώ ο Μπαρουάν Πασάς -λέει η ιστορία- με το στρατό του εγκαταστάθηκε στη μετόπη της Ιεράς Μονής Ζωγράφου. Άρχισαν οι διαβουλεύσεις μεταξύ Τούρκων και Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, για να επιστραφούν τα γυναικόπαιδα με την υπόσχεση ότι δε θα βλάψουν κανέναν οι Τούρκοι. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των γυναικόπαιδων υπήρχαν και πολλοί επαναστάτες. Μ’ αυτήν την υπόσχεση γύρισαν πίσω και οι Τούρκοι τους συγκέντρωσαν στο Μαύρο Αλώνι. Τους υποχρέωσαν ως ένδειξη υποταγής, ενώ βρίσκονταν σε κύκλο, να περάσουν κάτω από τα γιαταγάνια, που κρατούσαν δύο Τούρκοι. Η παράδοση λέει ότι ένα παιδί ονόματι Γιάννης ήταν αυτός, που έδωσε το έναυσμα ότι δεν προσκυνάνε. Κι άρχισε η σφαγή των τετρακοσίων Ιερισσιωτών”.

---

Ο χορός χορεύεται με τον παρακάτω τρόπο: Οι δύο πρώτοι άνδρες του χορού, ο πρωτοσυρτής και ο πρωτοκαγκελευτής, ενώ εξακολουθούν να χορεύουν, χωρίζονται και σχηματίζουν με τα χέρια τους ένα είδος καμάρας, κάτω από την οποία αντιστρέφονται εκείνοι που περνούν. Αυτό γίνεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργούνται πολλές σπείρες αντιμέτωπες, και παρουσιάζεται έτσι ένα είδος λαβύρινθου με σχήμα φιδιού.

Τα βήματα του χορού είναι τα εξής:

1: Αφού σηκωθεί λυγισμένο το αριστερό πόδι, πατάει προς τη φορά.

2: Το δεξί εκτελεί ένα βήμα προς τη φορά.

3: Το αριστερό βήμα προς τη φορά.

4: Το δεξί βήμα προς τη φορά.

5 – 6: Το αριστερό κάνοντας ένα λύγισμά αρχικά, έρχεται και ακουμπά με τα δάχτυλα στο έδαφος, πλάγια και αριστερά από το δεξί, ενώ το βάρος του σώματος παραμένει στο δεξί.

Οι στίχοι του τραγουδιού

«Στου μαύρου νιού –μάννα μ’- τ’αλώνι του μαρμαρινό.
Παίζουν ντουμάδα –παίζουν- γυιός κι βασιλιάς.
Κανείς κι δεν την παίζει σαν ντου Γιαννάκη».

Άκουσι συ Προυτουσυρτή κι συ Προυτουκαγκιλευτή!
Για βιργουλίγα ντου χουρό για βιργουκαγκιλέψτι τουν.

«Να διώ ψηλές, να διώ λιγνές, να διώ την κόρη π’αγαπώ
Του ποιος κρατεί του χέρι της, του ποιος την αρραβώνα της
Ένας οχτρός μου γείτονας, άς του κρατεί κι άς χαίριτι
Ως την απάνου Κυριακή, ώσπου ν’ αρραβουνιάσουμι»

(Μεταγραφή)
Στου μαύρου νιου -μάνα μ΄- τ αλώνι το μαρμάρινο
παίζουν ντουμάδα -παίζουν- γιος και βασιλιάς
κανείς δεν παίζει σαν το Γιαννάκη

Άκουσ' εσύ Πρωτοσυρτή κι εσύ Πρωτοκαγκελευτή
Για βεργο-λύγα το χορό, για βεργο-καγκελέψτε τον

Να δω ψηλές, να δω λιγνές, να δω την κόρη π' αγαπώ
το ποιος κρατεί το χέρι της, το πιος την αρραβώνα της
Ένας εχθρός μου γείτονας, ας το κρατεί κι ας χαίρεται
ως την απάνω Κυριακή, ώσπου ν' αρραβωνιάσουμε.