ΔΙΣΚόγραμμα: Η ιστορία και η θεωρία του

Ο Δρ Γουίλιαμ Μάρστον (William Marston), ο οποίος μεταξύ άλλων ήταν ο εφευρέτης του "ανιχνευτή ψεύδους" που χρησιμοποιεί η αστυνομία, ήταν ένας ψυχολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ανέπτυξε τη θεωρία της ανθρώπινης συμπεριφοράς στην οποία βασίζεται και το παρόν ψυχομετρικό εργαλείο. Μέσα από την εκτεταμένη έρευνα του, εντόπισε ορισμένες χαρακτηριστικές ιδιότητες που υπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους, αλλά σε διαφορετικούς βαθμούς. Ισχυρίστηκε, λοιπόν, ότι ανάλογα με το ποσοστό που ο κάθε άνθρωπος διαθέτει αυτές τις ιδιότητες, εμφανίζει και ένα συγκεκριμένο "προφίλ". Ας δούμε με λίγα λόγια τη θεωρία του: Η βασική της υπόθεση είναι ότι, όπως παρατήρησε, οι περισσότεροι άνθρωποι χωρίζονται στις εξής δύο κατηγορίες:

• α) είτε έχουν την τάση να επικεντρώνονται στον στόχο τους.

• β) είτε έχουν την τάση να βάζουν στο  επίκεντρο τον άνθρωπο.

Επίσης χωρίζονται και στις εξής κατηγορίες, ανάλογα με το πώς αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους:

• α) Μερικοί είναι διεκδικητικοί και υπερβολικά ενεργητικοί: θέλουν να διαμορφώσουν ή να αλλάξουν το περιβάλλον τους ώστε να ταιριάζει καλύτερα με τους ίδιους.

• β) Άλλοι είναι περισσότερο "προσαρμοστικοί": Τείνουν να αποδέχονται τα πράγματα όπως είναι και προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο δυνατό στο υφιστάμενο περιβάλλον προσαρμόζοντας τη δράση τους σε αυτό.

Χρησιμοποιώντας αυτούς τους τέσσερις παράγοντες, δηλαδή α) την προσήλωση στο στόχο ή την προσήλωση στους ανθρώπους και β) την διεκδίκηση ή την προσαρμογή,  μπορούμε να τοποθετήσουμε τους ανθρώπους σε ένα από τέσσερα τεταρτημόρια.

To ΔΙΣΚόγραμμα λοιπόν, είναι ένα εργαλείο που βασίζεται σε αυτό ακριβώς το τεταρτοκυκλικό μοντέλο το οποίο παρέχει μια αξιόπιστη περιγραφή τεσσάρων παραγόντων της ανθρώπινης συμπεριφοράς: του Δυναμισμού (Δ), του Ιδεαλισμού (Ι), της Σταθερότητας (Σ), και της Κρίσης (Κ).

Συνεχίζοντας το διάβασμα αυτής της ανάλυσης θα καταλάβεις πόσο διαφέρει το δικό σου στυλ από τα υπόλοιπα. Επίσης θα διαπιστώσεις ποια κοινά έχετε. Ξεκινώντας, ρίξε μια ματιά στο διπλανό σχήμα. Παρατήρησε ότι οι Δυναμικοί (Δ) και οι Κριτικοί (Κ) χαρακτήρες εκλαμβάνουν το περιβάλλον ως εχθρικό.

Παρά ταύτα όμως το αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο. Δηλαδή, στις δύσκολες περιπτώσεις, ένα άτομο που έχει υψηλό βαθμό στον Δυναμικό παράγοντα (Δ) ενεργοποιείται πάρα πολύ, και παίρνει τον έλεγχο της κατάστασης προκειμένου να ξεπεράσει τις αντιξοότητες. Από την άλλη πλευρά, μια Κριτική (προσεκτική) (Κ) προσωπικότητα θα ανταποκριθεί με προσοχή και θα προσπαθήσει να εργαστεί μέσα στο πλαίσιο της κατάστασης για να αποφύγει το πρόβλημα ή τη σύγκρουση.

Οι άλλοι δύο τύποι θεωρούν το περιβάλλον ως θετικό ή φιλικό. Εστιάζουν κυρίως στους ανθρώπους και τις σχέσεις. Όμως και αυτοί αντιδρούν διαφορετικά στο περιβάλλον τους. Δηλαδή, ένας Ιδεαλιστής (Ι) θα ανταποκριθεί στις καταστάσεις ενεργά, παρέχοντας κίνητρα, πείθοντας και αλληλεπιδρώντας με τους άλλους ανθρώπους. Αντίθετα η Σταθερή (Σ) προσωπικότητα θα σχετιστεί με τους άλλους με ένα πιο χαμηλότονο τρόπο. Θα παρέχει υποστήριξη, επιβεβαίωση, και διακριτικότητα.

Επίσης μπορείς να δεις ότι οι Κριτικοί (Κ) και οι Σταθεροί τύποι (Σ) τείνουν να εκλαμβάνουν τον εαυτό τους ως λιγότερο ισχυρό από το περιβάλλον τους. Δηλαδή, μπορεί να είναι περισσότερο διατεθειμένοι να προσαρμοστούν σε αυτό αφού αισθάνονται ότι έχουν περιορισμένο άμεσο έλεγχο πάνω του.  Από την άλλη πλευρά, οι Δ και οι Ι έχουν την τάση να θεωρούν τους εαυτούς τους πιο ισχυρούς από το περιβάλλον τους.  Δηλαδή, μπορεί να είναι πιο διεκδικητικοί, επειδή ακριβώς αισθάνονται ότι έχουν μεγαλύτερο έλεγχο σε αυτό.

Η διπλανή εικόνα αναφέρεται και πάλι στο ΔΙΣΚόγραμμα. Αυτή τη φορά όμως περιγράφει τις τέσσερις μορφές με τρόπο ώστε να είναι πιο κατανοητός και περιγραφικός. Βλέπεις ότι ενώ οι τύποι Κ και Σ είναι, και οι δύο, προσεκτικοί  και με συγκρατημένο ρυθμό, οι Δ και οι Ι είναι πιο δραστήριοι και με γρήγορο ρυθμό. Επιπλέον, οι Δ και οι Κ τείνουν να είναι περισσότερο αμφισβητίες και λογικοί, ενώ οι Ι και Σ τείνουν να είναι πιο δεκτικοί και επικεντρωμένοι στους ανθρώπους.

Μελετώντας τη Συμπεριφορά από τρεις διαφορετικές προοπτικές

Μόλις ολοκληρώσεις τις απαντήσεις σου στο ψυχομετρικό εργαλείο ΔΙΣΚόγραμμα, θα πάρεις δωρεάν τα τελικά αποτελέσματα. Θα χρησιμοποιηθούν τρία ξεχωριστά γραφήματα χρησιμοποιώντας τις απαντήσεις που έδωσες, καθένα από τα οποία εξερευνά τη συμπεριφορά σου από μια σαφώς διαφορετική άποψη. Τα γραφήματα αυτά περιγράφουν I. την Προβαλλόμενη Εικόνα σου, II. την Ιδιωτική Εικόνα σου και III. τη Δημόσια Εικόνα σου. Ας δούμε τι σημαίνει αυτό:

I. Προβαλλόμενη Εικόνα (Θα δημιουργηθεί από τις απαντήσεις που θα δηλώσεις ότι ισχύουν για σένα ΠΟΛΥ): Η προβαλλόμενη εικόνα σου, αντανακλά το πώς θέλεις να σε βλέπουν οι άλλοι. Πρόκειται για τη "μάσκα" που φοράμε προκειμένου να πετύχουμε. Οι ρίζες της προβαλλόμενης εικόνας σου βρίσκονται σε ό, τι έχεις βιώσει από την παιδική ηλικία έως την πρώιμη ενηλικίωση: την οικογένεια, τους φίλους, την εκπαίδευση, και τη θρησκεία. Φτάνοντας στην πρώιμη ενηλικίωση, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν ήδη αποφασίσει για πως πρέπει να δρουν για να πάρουν αυτό που θέλουν στη ζωή τους, και αυτή η συμπεριφορά γίνεται η "προβαλλόμενη εικόνα" τους.

II. Ιδιωτική Εικόνα ((Θα δημιουργηθεί από τις απαντήσεις που θα δηλώσεις ότι ισχύουν για σένα ΛΙΓΟ): Αυτή είναι η φυσική συμπεριφορά σου – αυτό που είσαι κατά βάθος. Αυτή η συμπεριφορά είναι προϊόν της κληρονομικότητας και του πρώιμου περιβάλλοντος. Οι άνθρωποι εμφανίζουν αυτή τη συμπεριφορά όταν χαλαρώνουν, (στο σπίτι ή με φίλους), όταν δηλαδή δεν αισθάνονται την ανάγκη για τη «μάσκα» της προβαλλόμενης εικόνας ή σε καταστάσεις άγχους, όταν είναι πολύ δύσκολο να συνεχίσουν να φορούν τη μάσκα.

III. Δημόσια Εικόνα (Σύνθεση): Το γράφημα της σύνθεσης, αντιπροσωπεύει την καθαρή διαφορά μεταξύ της Προβαλλόμενης και της Ιδιωτικής Εικόνας σου και αντανακλά με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο το πώς σε βλέπουν οι άλλοι πραγματικά. Σημείωσε ότι, επειδή η ιδιωτική εικόνα μας εγκαθίσταται νωρίς στη ζωή μας και η προβαλλόμενη εικόνα εγκαθίσταται με την ενηλικίωση, αυτό έχει ως αποτέλεσμα και η Δημόσια Εικόνα μας να καθορίζεται σε γενικές γραμμές από πολύ νωρίς. Και αυτό διότι από τη στιγμή που φτάνουμε στην ενηλικίωση, η βαθιά ριζωμένη συμπεριφορά μας είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, το ΔΙΣΚόγραμμα μας επιτρέπει να βλέπουμε τη συμπεριφορά μας μέσα από τρεις διαφορετικές οπτικές γωνίες: Την προβαλλόμενη προς τα έξω εικόνα, την ιδιωτική εικόνα και τη δημόσια εικόνα μας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα μοτίβα των τριών γραφημάτων είναι παρόμοια, με το σύνθετο γράφημα να αντιπροσωπεύει τη συνδυασμένη επίδραση των άλλων δύο. Έτσι το σύνθετο γράφημα είναι το πιο σημαντικό από τα τρία και αυτό χρησιμοποιούμε για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας για τον χαρακτήρα μας.

Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι βλέπουν πως το πρώτο και το δεύτερο γράφημα έχουν αρκετές διαφορές μεταξύ τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το σύνθετο γράφημα εξακολουθεί να παρέχει μια αξιόπιστη εικόνα του μοτίβου της συμπεριφοράς τους και θα πρέπει και στην περίπτωση αυτή να χρησιμοποιείται ως το βασικότερο για την ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Εντούτοις, εάν εσύ εμπίπτεις στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να μελετήσεις προσεκτικά και τα δύο προηγούμενα γραφήματα για να καταλάβεις καλύτερα το χαρακτήρα σου.

Θυμήσου ότι το πρώτο γράφημα περιγράφει τη συμπεριφορά που νιώθεις ότι πρέπει να υιοθετήσεις για να πετύχεις. Το δεύτερο γράφημα περιγράφει τη φυσική συμπεριφορά σου, το πώς είναι δομημένη η προσωπικότητά σου κατά βάθος. Αν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο γραφημάτων, αισθάνεσαι ότι για να πετύχεις θα πρέπει να συμπεριφέρεσαι κάπως διαφορετικότερα από αυτό που θα επέλεγες να κάνεις "κανονικά". Παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε το τρίτο γράφημα της σύνθεσης ως κύριο μέσο για την ερμηνεία, καθώς θα διαβάζεις τα αποτελέσματα πρέπει να δεις και τις εξηγήσεις που αναφέρονται και στα άλλα δύο μοτίβα. Κάτι τέτοιο θα σε βοηθήσει να καταλάβεις τη δυναμική της συμπεριφοράς μεταξύ των δύο γραφημάτων.

Όπως καταλαβαίνεις, υπάρχει σχεδόν άπειρη ποικιλία συνδυασμών. Η έρευνα όμως έχει αποδείξει ότι οι τυπικές μορφές συμπεριφοράς εμπίπτουν σε ένα σχετικά μικρό αριθμό μοτίβων. Ο ίδιος ο Μάρστον για παράδειγμα, διέκρινε 25 μοτίβα συμπεριφοράς, ενώ τα επόμενα χρόνια η θεωρία επεκτάθηκε και πολλοί εντόπισαν άλλα 17 μοτίβα, πολλά από τα οποία ήταν όμοια με του Μάρστον. Το ΔΙΣΚόγραμμα, προκειμένου να πετύχει τη μέγιστη ακρίβεια, χρησιμοποιεί το σύνολο αυτών των τύπων στην ανάλυσή του, δηλαδή συνολικά 42 μοτίβα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, αναφέρεται η προέλευση του μοτίβου, δηλαδή εάν προέρχεται από τα 24 αρχικά του Μάρστον ή από τα υπόλοιπα 17.

Αν ανήκεις σε ένα από τα 25 μοτίβα του Μάρστον γίνεται αναφορά στα βασικά σου συναισθήματα, τους στόχους σου, στο πώς κρίνεις τους άλλους, πώς τους επηρεάζεις, πώς αντιδράς στην πίεση και ποιοι είναι οι βαθύτερο φόβοι σου, καθώς και μια μικρή συνολική περιγραφή.

Αν ανήκεις σε κάποιο από τα υπόλοιπα 17 μοτίβα προσδιορίζονται τέσσερις διαφορετικές πτυχές της συμπεριφοράς σου, δηλαδή: α) Τα παρατηρήσιμα χαρακτηριστικά, β) α εσωτερικά σου κίνητρα, γ) τα πράγματα που πρέπει να βελτιώσεις και δ) μια περιγραφή του ιδανικού περιβάλλοντος εργασίας για σένα.

Τέλος, και για τα 42 μοτίβα παρατίθενται κάποια ισχυρά και κάποια αδύνατα σημεία του χαρακτήρα σου, καθώς και οδηγίες για αυτοβελτίωση και ενίσχυση. Επίσης γίνεται εκτενής αναφορά στο πρωταρχικό στοιχείο του χαρακτήρα σου, αν δηλαδή έχεις υψηλή Δυναμικότητα, Ιδεαλισμό, Σταθερότητα ή Κριτική ικανότητα.

Εντούτοις δώσε προσοχή στο εξής: Αυτά τα μοτίβα καλύπτουν μόνο τις παρατηρήσιμες τάσεις συμπεριφοράς. Υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες που την επηρεάζουν, όπως είναι ο δείκτης ευφυΐας μας, (το λεγόμενο IQ), οι αξίες που έχουμε, οι δεξιότητες, η εμπειρία, ακόμα και η τρέχουσα συναισθηματική και σωματική μας κατάσταση, για να αναφέρουμε μόνο μερικούς. Μη διστάσεις να επεξεργαστείς το προφίλ που σου προτείνεται. Διάγραψε αυτά με τα οποία διαφωνείς και υπογράμμισε αυτά με τα οποία συμφωνείς, υιοθετώντας ακριβώς μόνο αυτά που σε αφορούν.

Κάνε τώρα το τεστ και διάβασε την περιγραφή του μοτίβου ή των μοτίβων που αντιστοιχούν στα τρία σου γραφήματα. Μπορεί να είναι περισσότερα από ένα, όπως συμβαίνει στη περίπτωση που η Προβαλλόμενη Εικόνα σου διαφέρει από την Ιδιωτική. Θυμήσου και πάλι ότι αυτά τα αντιπροσωπευτικά μοντέλα βασίζονται σε συμπεριφοριστικά προφίλ μόνο, χωρίς πληροφορίες σχετικά με την ευφυΐα, τις προσωπικές αξίες, την ευελιξία, και άλλους παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά σου. Γνωρίζοντας τα μοτίβα σου θα μπορέσεις να καταλάβεις τον εαυτό σου και τους άλλους, έτσι ώστε να μεγιστοποιήσεις το δυναμικό και τις ικανότητές σου.