Εισαγωγικά
Η απόδοση ενός παπαδιαμαντικού κειμένου στα νεοελληνικά θεωρείται τουλάχιστον ιεροσυλία, απ’ όλους εκείνους που έχουν έστω και μια μικρή ευαισθησία περί τα γλωσσικά. Κι αυτό όχι μόνο γιατί ο τρόπος γραφής του μεγάλου μας λογοτέχνη αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του εκφραστικού του μέσου, αλλά και διότι δεν είναι τόσο δυσνόητη από τον σύγχρονο αναγνώστη. Και υποστηρίζουν οι ίδιοι, πως αν κάποιος δεν μπορεί να κατανοήσει έστω κι αυτή την απλοποιημένη καθαρεύουσα, τότε καλύτερα να μην μπαίνει στον κόπο να διαβάζει Παπαδιαμάντη.
Ο Πέτρος Χάρης1 ανέφερε πως η γλώσσα στα κείμενα του Παπαδιαμάντη «είναι η ψυχή τους, η μισή τουλάχιστον, για να μην πω περισσότερη, από τη μαγεία εκείνη, που κλείνει το ασύλληπτο και αναντικατάστατο μυστικό κάθε αληθινής λογοτεχνικής σελίδας κι έτσι ο οποιοσδήποτε λογοτέχνης, ακόμα και με δική του ευθύνη, δεν έχει δικαίωμα να παρεμβαίνει στη γλώσσα σαν να πρόκειται για «απλό φόρεμα που εύκολα μπορείς να αλλάξεις με ένα άλλο»
Ωστόσο, με την μεγάλη δημοτικότητα που απέκτησε «Η φόνισσα» λόγω της κινηματογραφικής ταινίας της Εύας Νάθενα, στην οποία πρωταγωνιστεί η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, η αναζήτηση «Η φόνισσα, απόδοση στα νέα Ελληνικά» έγινε από τα πιο συχνά ερωτήματα στο διαδίκτυο. Μπήκα έτσι στον κόπο να το τολμήσω, διότι ως δάσκαλος γνωρίζω πως τουλάχιστον το 80% των σύγχρονων αναγνωστών είτε διαβάζει Παπαδιαμάντη, είτε διαβάζει Όμηρο από το πρωτότυπο, αντιμετωπίζει την ίδια δυσκολία κατανόησης. Την εποχή των greeklish, των συντμήσεων στα sms, και της «γραμματικής της εικόνας», είναι κρίμα να μην μπορεί –όποιος θέλει– να συγκρίνει το βιβλίο με την ταινία.
Η απόδοση του αρχικού κειμένου έγινε απλά επεξηγώντας περιφραστικά (ή αντικαθιστώντας) κάποιες δυσνόητες εκφράσεις. Φυσικά με πόνο ψυχής «μετέφρασα» τον «ταρσό» ως «κεντρικό μέρος της πατούσας» και τον «κανθό του όμματος» ως «άκρη του ματιού». Στην πραγματικότητα το κείμενο προτείνεται μόνο ως εργαλείο κατανόησης των δυσνόητων χωρίων του αρχικού και αποτελεί απλά ένα εκπαιδευτικό εργαλείο ο τρόπος χρήσης του οποίου εναπόκειται στους εκπαιδευτικούς
Στόχος μου ήταν να παραδώσω τη "Φόνισσα" στο διαδικτυακό κοινό, έχοντας αφαιρέσει το κύριο εμπόδιο στην κατανόησή της, και την βασικότερη δικαιολογία στο να μην τη διαβάσει κάποιος. Θεωρώ ότι η ζημιά που έκανα ήταν η ελάχιστη δυνατή, διότι η δύναμη του έργου βρίσκεται στα νοήματά του και κατά τη γνώμη μου τα «πάθια» της Χαδούλας της Φράγκισας, ούτε αυξάνονται ούτε μειώνονται από αυτήν την παρέμβαση.
Το κείμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την διευκόλυνση εκπόνησης ενός σχετικού πρότζεκτ στο Γυμνάσιο ή το Λύκειο.
Για όλους τους αναγνώστες, ωστόσο, προτείνω το εξής: Διαβάστε την κάθε παράγραφο πρώτα στο πρωτότυπο, και ύστερα την απόδοσή της στα Νέα Ελληνικά. Είμαι βέβαιος ότι μετά το δεύτερο κεφάλαιο, το περισσότερο κείμενο θα το χαρείτε από το πρωτότυπο. Κι έτσι θα έχετε την ευκαιρία να εκτιμήσετε ιδίοις όμμασιν το βάθος και τον τρόπο της παπαδιαμαντικής γλώσσας.
Καλή απόλαυση και γόνιμη σκέψη!
1 Πέτρος Χάρης, «Ένας άγιος κινδυνεύει», περ. Νέα Εστία, τχ. 524 (Μάιος 1949) 529
|
|
|
|
||
[1] Θέλει γαμπρό με μάτια, ας είναι και τυφλός, λέγεται για κάποιον επιφανειακό άνθρωπο που νοιάζεται περισσότερο για το φαίνεσθαι παρά για την ουσία.