Στρατηγικές παιδαγωγικής προσέγγισης και εκπαιδευτικής παρέμβασης σε παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες (Μ.Δ.) και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας (Δ.Ε.Π.Υ.)

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες επηρεάζουν τη ζωή των παιδιών με πολλούς τρόπους. Η νευρολογική αυτή διαταραχή επηρεάζει τον τρόπο που μαθαίνουν και τη συγκέντρωση τους.

• Τουλάχιστον 5-10% όλων των μαθητών έχουν Μ.Δ.

• Τέσσερις φορές περισσότερα αγόρια από κορίτσια έχουν Μ.Δ.

• Το πρώτο βήμα είναι η πρώιμη αναγνώριση.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες ΔΕΝ είναι:

• Νοητική Στέρηση ή χαμηλή νοημοσύνη. Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν μέση ή πάνω της μέσης νοημοσύνη.

• Αποτέλεσμα προβλημάτων στην ακοή ή στην όραση.

• Αποτέλεσμα συναισθηματικών προβλημάτων, τραυματικών εμπειριών, δύσκολου οικογενειακού περιβάλλοντος, ανεπαρκούς διδασκαλίας, κενών στην εκπαίδευση εξαιτίας μετακινήσεων ή διδασκαλίας άλλης από τη μητρική γλώσσα στο σχολείο.

Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν συγκεκριμένα προβλήματα σε κάποιους τομείς, πολλά εξαιρετικά ταλέντα, ενώ η απόδοση τους παρουσιάζει διακυμάνσεις. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες επηρεάζουν την ικανότητα των ατόμων να ερμηνεύσουν αυτά που βλέπουν ή ακούν, ακόμα και να συσχετίσουν πληροφορίες από διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου. Μερικά άτομα με Μαθησιακές Δυσκολίες δυσκολεύονται να εκφραστούν προφορικά ή γραπτά με οργανωμένο τρόπο.

Δυσκολίες στην οπτική πρόσληψη

• Προβλήματα στο να κατανοήσουν αυτό που βλέπουν.

• Προβλήματα στην αντιγραφή από τον πίνακα.

• Δυσκολίες στο να συνδέσουν ήχους με γράμματα και να αποκωδικοποιήσουν λέξεις.

• Αντιστροφές γραμμάτων και αριθμών.

• Δυσκολία στην κατανόηση του νοήματος μιας πρότασης.

Δυσκολίες στην ακουστική πρόσληψη

• Δυσκολίες στην κατανόηση αυτού που ακούν.

• Δυσκολίες στην ακουστική κατανόηση αφηρημένων εννοιών.

• Δυσκολίες στην εύρεση της κατάλληλης λέξης.

• Δυσκολία στο διαχωρισμό διαφορετικών μεταξύ τους ακουστικών ερεθισμάτων (παράδοση μαθήματος και φασαρία).

Οργάνωση

• Χάνουν ή μπερδεύουν τη θέση χρήσιμων αντικειμένων.

• Τα σημειωματάρια, οι τσάντες, τα θρανία και τα δωμάτια τους είναι συνήθως ανοργάνωτα.

• Παρουσιάζουν προβλήματα αλληλουχίας και οργάνωσης μιας εργασίας: από πού να αρχίσουμε, τι βήματα να κάνουμε.

• Παρουσιάζουν φτωχή δομή προτάσεων.

• Κάνουν λάθη στην ορθογραφία και τον τονισμό των λέξεων.

• Δυσκολεύονται στην έκφραση απλών σκέψεων και ιδεών.

• Κάνουν λάθη στη στίξη των προτάσεων.

Μνήμη

• Προβλήματα στο να θυμούνται αυτά που μαθαίνουν.

• Δυσκολίες στην ανάκληση όσων έχουν διαβάσει την προηγούμενη, με αποτέλεσμα υπερβολικό άγχος για τις εξετάσεις.

• Απόδοση με διακυμάνσεις.

Κινητικές ικανότητες

• Προβλήματα στην αδρή και λεπτή κινητικότητα.

• Δυσκολίες προσανατολισμού στο χώρο.

• Δυσκολία στη διάκριση δεξιού / αριστερού.

• Προβλήματα στον γραφοκινητικό συντονισμό.

Κοινωνικότητα και σχέσεις

• Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνά επηρεάζουν την κοινωνική προσαρμογή των παιδιών.

• Οι συλλογισμοί τους είναι συγκεκριμένοι και δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον μεταφορικό λόγο και τα αστεία.

• Εμφανίζουν δυσκολίες στην εκτέλεση των οδηγιών.

• Διαθέτουν περιορισμένες ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και παρορμητικότητα στη λήψη αποφάσεων.

• Κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν πιστοποιεί την ύπαρξη μαθησιακής δυσκολίας. Δεν είναι απαραίτητο για τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες να έχουν όλα ή τα περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Αυτά αποτελούν απλώς προειδοποιητικά σημάδια, που χρήζουν προσοχής από τους ειδικούς.

• Πολλά παιδιά εμφανίζουν κάποια από τα παραπάνω σημάδια και συμπτώματα.

• Όταν όμως ένα παιδί αντιμετωπίζει πολλές από αυτές τις δυσκολίες για αρκετό διάστημα, συστήνεται να ελεγχθεί για Μαθησιακές Δυσκολίες.

Χωροταξικές διευθετήσεις

Το παιδί με Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δ.Ε.Π.Υ. χρειάζεται να βρίσκεται σε μπροστινό θρανίο.

Χρειάζεται να κάθεται μακριά από οποιεσδήποτε ενοχλήσεις όπως πόρτες, παράθυρα ή θορύβους.

Βοηθάει να βρίσκεται κοντά σε άλλα παιδιά, καλούς μαθητές, ώστε να μαθαίνει μέσα από το παράδειγμα τους.

Ο δάσκαλος χρειάζεται να διατηρεί οπτική επαφή με το παιδί.

Παράδοση του μαθήματος

• Κάντε το μάθημα όσο το δυνατόν πιο ενδιαφέρον και σχετικό με τις εμπειρίες των μαθητών σας γίνεται.

• Ξεκινήστε κάθε ενότητα κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στα προηγούμενα μαθήματα και συνδέοντας τα με αυτά.

• Δείξτε ενθουσιασμό για το μάθημα και μεταδώστε τον στους μαθητές σας.

• Δραματοποιήστε την παράδοση με εκφράσεις του προσώπου σας και χειρονομίες.

• Παίξτε με τον τόνο της φωνής σας. Κάντε παύση για να εντείνετε την αγωνία τους.

• Χρησιμοποιήστε χιούμορ.

• Κινηθείτε στην αίθουσα κατά την παράδοση ώστε να διατηρείται το ενδιαφέρον των μαθητών σας.

• Χρησιμοποιείτε πολύ-αισθητηριακές μεθόδους παρουσίασης του μαθήματος: οπτικές, ακουστικές και αισθησιοκινητικές ακόμα και γεύσεις ή μυρωδιές!

• Ποικίλετε την παρουσίαση χρησιμοποιώντας εποπτικό υλικό, ταινίες, διαφάνειες, βίντεο, εικόνες, διαγράμματα κ.λπ.

• Ενισχύστε τη μάθηση μέσα από τη συμμετοχή σε μικρές ομάδες δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να μαθαίνουν αγγίζοντας, αλλά και κυκλοφορώντας στην τάξη.

• Αναθέστε στους μαθητές δραστηριότητες πρακτικής φύσεως όπου θα μπορούν στην πράξη να εφαρμόσουν αυτά που έμαθαν.

• Αναθέστε στους μαθητές την παράδοση μαθησιακών ενοτήτων μέσα από δραματοποίηση και τέχνη.

• Διδάξτε ασκήσεις απομνημόνευσης.

• Δίνετε απλές, ξεκάθαρες και συγκεκριμένες οδηγίες.

• Αναθέστε τις εργασίες προφορικά και γραπτά.

• Βεβαιωθείτε ότι οι μαθητές έχουν καταλάβει αυτό που χρειάζεται να κάνουν για την εργασία τους, πριν ξεκινήσουν να την κάνουν.

• Χρησιμοποιήστε γραπτές περιλήψεις ή οδηγούς περιεχομένων για κάθε κεφάλαιο.

• Τραβήξτε την προσοχή των παιδιών με αντίστοιχες χειρονομίες ή λεκτικά σινιάλα.

• Μόλις διαπιστώσετε ότι η προσοχή κάποιου παιδιού αρχίζει να διασπάται επαναφέρετε το, κάνοντας του μια απλή ερώτηση.

• Πριν απευθύνετε στο παιδί το λόγο ή κάποια ερώτηση καλέστε το με το όνομα του ώστε να τραβήξετε την προσοχή του.

• Διατυπώστε στους μαθητές ανοιχτές ερωτήσεις, ώστε να ακούγονται οι γνώμες όλων των παιδιών.

• Δίνετε την ευκαιρία σε περισσότερους από έναν μαθητές να απαντήσουν στις ερωτήσεις σας. Ακόμα δώστε την ευκαιρία στην τάξη να απαντήσει ομόφωνα σε ερωτήσεις.

• Προσαρμόζοντας μαθήματα και εργασίες για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες

• Μειώστε το μέγεθος των εργασιών για το σπίτι.

• Κομματιαστέ τις εργασίες σε μικρότερα κομμάτια και ζητήστε από το παιδί να σας τα παραδίδει καθώς ολοκληρώνει.

• Δώστε στα παιδιά περισσότερο χρόνο σε τεστ ή εργασίες.

• Θυμίστε στα παιδιά να ελέγχουν το προϊόν της δουλειάς τους αφού ολοκληρώσουν.

• Αφήνετε μικρά διαλείμματα ανάμεσα στις εργασίες.

• Ζητήστε στα παιδιά να κρατάνε καθημερινά σημειώσεις για τις σχολικές τους υποχρεώσεις. Ελέγχετε τακτικά για να σιγουρευτείτε ότι αυτές έχουν καταγραφεί σωστά.

• Βοηθήστε τα παιδιά να οργανώσουν σωστά τα τετράδια, ντοσιέ και φύλλα εργασιών τους.

• Ελέγχετε συχνά τις σημειώσεις του παιδιού από το μάθημα για να βεβαιωθείτε ότι οι εργασίες έχουν καταγραφεί σωστά.

• Όταν διορθώνετε τα γραπτά ή τις εργασίες τους αντί να σημειώνετε τις λανθασμένες, χρησιμοποιήστε κάποιο κωδικό για να σημειώσετε τις σωστές απαντήσεις.

• Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά έχουν καταλάβει πού και γιατί έκαναν λάθος στις απαντήσεις τους.

• Σε περιπτώσεις που η γραπτή έκφραση των παιδιών είναι περιορισμένη, δεχτείτε εναλλακτικά εργασίες όπως μαγνητοφωνημένες παρουσιάσεις, προφορικές παρουσιάσεις, κ.ά.

• Εάν τα παιδιά έχουν δυσκολίες στη γραφή και την ορθογραφία, επιτρέψτε τη χρήση Η/Υ για τις γραπτές εργασίες.

• Εάν τα παιδιά δυσκολεύονται στις αριθμητικές πράξεις, επιτρέψτε τους τη χρήση αριθμομηχανών.

• Το χαρτί με τα τετραγωνάκια βοηθά στις μαθηματικές ασκήσεις, όπου σε κάθε τετραγωνάκι αντιστοιχεί ένας αριθμός.

Έλεγχος συμπεριφοράς

• Σταθείτε μπροστά στο παιδί ή αγγίξτε το στον ώμο για να επαναφέρετε την προσοχή του ή να ενισχύσετε την αρμόζουσα συμπεριφορά.

• Τοιχοκολλήστε τους κανόνες της τάξης. Αφήστε τους μαθητές να διαμορφώσουν και δικούς τους κανόνες.

• Ενισχύστε την σταθερή τήρηση των κανόνων για όλους.

• Επιβλέψτε στενά τους μαθητές σε μεταβατικές καταστάσεις (μάθημα διάλειμμα)

• Αγνοήστε τα μηδαμινά παραπτώματα.

• Απευθυνθείτε στο παιδί που σηκώνει το χέρι του και αγνοήστε αυτούς που απαντούν και πετάγονται χωρίς να σηκώσουν χέρι.

• Προσπαθείτε να είστε έτοιμοι για τα προβλήματα πριν αυτά προκύψουν. Βοηθάτε τα παιδιά που βρίσκονται σε ένταση ή πίεση παραμένοντας ήρεμοι.

• Διδάξτε στα παιδιά τρόπους ελέγχου του θυμού (π.χ. επίδειξη ψυχραιμίας ή απομάκρυνση).

• Μην προσβάλλετε τα παιδιά μπροστά στην τάξη για τη συμπεριφορά τους. Μιλήστε τους ιδιαιτέρως.

Κτίστε την αυτοεκτίμηση τους

• Προσφέρετε ενθάρρυνση και επιβεβαίωση. Βρείτε τις μικρές τους επιτυχίες.

• Επιβραβεύατε την προσπάθεια όπως και το αποτέλεσμα της.

• Χρησιμοποιήστε θετική, εποικοδομητική κριτική.

• Επαινέστε το παιδί όταν κάνει κάτι καλό. Συχνά και αμέσως προσέχετε την πρόοδο στη μαθησιακή διαδικασία και επιβραβεύατε την αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά.

• Βρείτε χρόνο να μείνετε και να μιλήσετε οι δυο σας με το παιδί.

• Δίνετε ευκαιρίες στο παιδί να συναναστρέφεται με άλλους που το αποδέχονται.

• Έχετε συχνή επικοινωνία με τους γονείς για την πρόοδο του παιδιού ή για κάποιες ιδιαίτερες επιτυχίες του.

• Όταν βλέπετε το παιδί να αποθαρρύνεται θυμίστε του τα ταλέντα και τις ικανότητες του.

• Αφήστε τα παιδιά να βοηθήσουν άλλα παιδιά χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους.

• Δίνετε ευκαιρίες στα παιδιά να παίρνουν αρχηγικούς ρόλους, ευθύνες, ή να είναι στο επίκεντρο δραστηριοτήτων στις οποίες έχουν ταλέντο (σπορ, καλλιτεχνικά, μαθηματικά, ξένες γλώσσες, κομπιούτερ).

• Μάθετε τους συμμαθητές να μην κοροϊδεύουν ή προσβάλλουν παιδιά με προβληματική συμπεριφορά, Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δ.Ε.Π.Υ.

Δουλέψτε από κοινού με τους γονείς

• Γονείς και δάσκαλοι πρέπει να δουλέψουν σαν μια ομάδα.

• Οι δάσκαλοι πρέπει να ενημερώνουν συχνά γραπτά ή προφορικά τους γονείς για την πρόοδο των παιδιών τους.

• Συντονίστε από κοινού τρόπους ώστε να υπάρχουν ενιαίες προσεγγίσεις των προβλημάτων του παιδιού στο σπίτι και στο σχολείο.