Ο Φάκελος Εργασιών Μαθητή ως μέσο αυθεντικής αξιολόγησης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

Κεφ. 6 Δειγματοληψία / Διαδικασία Επιλογής

6.1 Δειγματοληψία 1^ου ερωτηματολογίου

Στόχος κατά τον σχεδιασμό της έρευνας ήταν η συγκέντρωση 500 εγκύρων ερωτηματολογίων, έτσι ώστε να συμπληρωθεί μια αρκετά σημαντική βάση δεδομένων Για να επιτευχθεί ο στόχος η συλλογή διήρκεσε από την 26 Φεβρουαρίου μέχρι και την 31 Μαΐου 2011, με αποτέλεσμα να συλλεχθούν 544 ερωτηματολόγια, εκ των οποίων τα 44 απορρίφθηκαν ως κακόβουλες ή λανθασμένες εισαγωγές. Το σύνολο των συμμετεχόντων στην έρευνα, ανά κλάδο φαίνεται αναλυτικά στον διπλανό πίνακα.

Συνολικά, οι εκπαιδευτικοί που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο αποτελούν ανά κλάδο: α) το 0,78% των δασκάλων, β) το 0,38%_ο των νηπιαγωγών, γ) το 0,37% των ειδικοτήτων.

Γενικά τα ποσοστά αυτά αντιστοιχούν στο 0,62% του πραγματικού πληθυσμού των εκπαιδευτικών της χώρας, γεγονός που κρίνεται ικανοποιητικά αντιπροσωπευτικό για το πλαίσιο και το είδος της παρούσας έρευνας.

6.1.1 Σύγκριση με τον πραγματικό πληθυσμό κατά κλάδο

Προκειμένου να πιστοποιηθεί ότι το δείγμα της έρευνας αντικατοπτρίζει τον γενικότερο πληθυσμό των εκπαιδευτικών που υπηρετούν στην Α/θμια Εκπαίδευση, πραγματοποιήθηκαν συγκρίσεις με τους σχετικούς πίνακες που παρέχονται από το Υπουργείο Παιδείας, σχετικά με τον πληθυσμό, την ειδικότητα, το φύλο και την ηλικιακή κατανομή τους, κατά το σχολικό έτος 2009-10. (Στατιστικά ΥΠΕΠΘ, 2011)

Με την άθροιση των δεδομένων κατά τρόπο ώστε να αντιστοιχούν στη διαστρωμάτωση του πληθυσμού όπως προβλέφθηκε από το ερωτηματολόγιο, προέκυψε ο σχετικός πίνακας του πραγματικού πληθυσμού των εκπαιδευτικών κατά το τρέχον έτος καθώς και του δείγματος που συμμετείχε στην έρευνα (βλ Πίνακας 3, σελ. 180) τα οποία σχηματοποιούνται ως εξής:

 

Από τα γραφήματα είναι εμφανές ότι στην έρευνα υπερ-εκπροσωπούνται οι δάσκαλοι κατά ένα ποσοστό της τάξης του 15,4%, μια διαφορά που υφίσταται ισομερώς εις βάρος των υπόλοιπων κλάδων.

Εντούτοις εφόσον η εφαρμογή του Πορτφόλιο στην παρούσα εργασία αφορά κυρίως της τάξεις του Δημοτικού Σχολείου, αποφασίσαμε να κρατήσουμε τον πλεονάζοντα αριθμό των δασκάλων, καθώς ο τρίτος θεματικός άξονας του ερωτηματολογίου απευθυνόταν μόνο σε αυτούς (βλ. και σελ. 73). Με τον τρόπο αυτό διατηρήθηκε η όσο το δυνατό μεγαλύτερη ποσότητα δεδομένων στις ερωτήσεις που τους αφορούσαν. Σε κάθε περίπτωση, κατά το σχεδιασμό του ερωτηματολογίου, το ενδεχόμενο είχε ληφθεί υπ' όψη.

 6.1.2 Σύγκριση με τον πραγματικό πληθυσμό κατά κλάδο και φύλο

Από τα σχετικά δεδομένα (Παράρτημα ΙΙ) όπως αποτυπώνονται και στην παραπλεύρως Εικόνα 11, διαπιστώνουμε ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην αναλογία του φύλου όσων συμμετείχαν στην έρευνα και της πραγματικής σύστασης του πληθυσμού των εκπαιδευτικών στη χώρα.

 

 

 

6.1.3 Σύγκριση δείγματος και πραγματικού πληθυσμού ανά ηλικία

Στα παρακάτω γραφήματα αποτυπώνονται τα δεδομένα που εμφανίζει ο   Πίνακας 8 (Παράρτημα ΙΙ), όπου καταγράφονται οι απόλυτες και σχετικές εκατοστιαίες συχνότητες των κλάδων των εκπαιδευτικών όπως κατανέμονται σε ηλικιακές ομάδες με βάση τα στατιστικά στοιχεία του ΥΠΕΠΘ και τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας.

Διαπιστώνεται ότι στο δείγμα υπερ-εκπροσωπούνται οι ηλικιακές ομάδες των νέων εκπαιδευτικών έναντι των μεγαλύτερων με μια διαφορά της τάξης του 9,3% για τους δασκάλους, του 35% για τις νηπιαγωγούς και του 14% για τις υπόλοιπες ειδικότητες. (βλ. και σχετικό πίνακα, ό.π.). Εξαιτίας της ηλεκτρονικής φύσης υποβολής του ερωτηματολογίου θα μπορούσε να υποτεθεί ότι οι μεγαλύτερης ηλικίας εκπαιδευτικοί δεν συμμετείχαν στην έρευνα διότι δεν χρησιμοποιούν τον υπολογιστή και άρα δεν είχαν πρόσβαση.

Εντούτοις, και εν αντιθέσει με την ερμηνεία αυτή, σημειώνουμε ότι σύμφωνα με άλλη έρευνα, έχει διαπιστωθεί ότι στους εκπαιδευτικούς, η ηλικία και η χρήση υπολογιστή δεν συσχετίζονται [r(183)=0,12] (Καρτσιώτου & Ρούσσος, 2010).

Έτσι, οι μεγάλες διαφορές που παρατηρούνται στις νηπιαγωγούς και τους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων πιθανόν να οφείλονται στον σχετικά μικρό αριθμό συμμετεχόντων (Νηπιαγωγοί Ν=50, Ειδικότητες Ν=65). Είναι χαρακτηριστικό ότι το «άνοιγμα» στους δασκάλους έκλεισε όταν το δείγμα προσέγγισε τα 200 υποκείμενα.

Σε κάθε περίπτωση και καθώς το ποσοστό υπερεκπροσώπησης των νεαρών ηλικιών στους δασκάλους είναι σχετικά μικρό, θεωρούμε ότι μπορεί να γίνει η γενίκευση των συμπερασμάτων της έρευνας στο σύνολο του πληθυσμού, ακόμη και στις περιπτώσεις που γίνεται συσχέτιση διάφορων μεταβλητών με τις ηλικιακές ομάδες.

Κι αυτό διότι, σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα του ΥΠΕΠΘ, κάθε χρόνο, η ηλικία των εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση μειώνεται ολοένα και περισσότερο, καθώς διορίζονται όλο και πιο νέοι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι αντικαθιστούν μεγάλους πληθυσμούς που συνταξιοδοτούνται, καθώς είχαν προσληφθεί μαζικά μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1970.

Επίσης, σε ότι αφορά τις ειδικότητες, εκτός των γυμναστών και των καθηγητών Αγγλικής Φιλολογίας, θεωρούμε ότι το δείγμα είναι εξαιρετικά μικρό για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων που να αφορούν συγκεκριμένα ζητήματα των ειδικοτήτων αυτών.

Για τον λόγο αυτό δεν επιχειρήθηκαν συσχετισμοί που να εξειδικεύονται για τους καθηγητές/τριες Γαλλικών, Γερμανικών, Μουσικής & Καλλιτεχνικών, στα διδακτικά τους αντικείμενα παρά μόνο σε ότι τους αφορά ως εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων γενικότερα.

6.1.5 Σχόλια ερωτώμενων 1ου ερωτηματολογίου

Όπως αναφέρθηκε ήδη, σε 25 από τις 40 ερωτήσεις υπήρχε δυνατότητα καταγραφής ενός σχολίου, το οποίο θα ερμήνευε την απάντηση. Η καταγραφή και αποδελτίωσή τους απέδωσε εξαιρετικούς καρπούς καθώς σε πολλές περιπτώσεις δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την ερμηνεία των αριθμητικών δεδομένων.

Από τους πίνακες και τα διπλανά γραφήματα προκύπτει ότι περίπου ένας στους τρεις συμμετέχοντες στην έρευνα, σχολίασε μία, τουλάχιστον, απάντησή του.

Από αυτούς, το 29,6% κατέγραψε ένα σχόλιο, το 19,1% δύο, ενώ υπήρξαν και οκτώ περιπτώσεις (5% περίπου) στις οποίες ο αριθμός των σχολίων ξεπέρασε τα 13! (  Πίνακας 5, σελ.  180 &  Εικόνα 13, παραπλεύρως)

Επίσης αξιοπρόσεκτος είναι ο αριθμός των απαντήσεων που δόθηκαν σε συγκεκριμένα ερωτήματα, καθώς όπως φαίνεται οι ερωτήσεις 15, 14 και 6, ενδιέφεραν ιδιαίτερα τους ερωτώμενους και τους κινητοποίησαν ώστε να καταθέσουν την προσωπική τους άποψη.

 Ιδιαίτερα για την ερώτηση 15 η οποία αναφερόταν στην κριτική της υπάρχουσας αξιολόγησης, θεώρησαν σκόπιμο να καταθέσουν την άποψή τους σχεδόν οι μισοί από όσους έγραψαν κάποιο σχόλιο, αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 15% του συνόλου των συμμετεχόντων στην έρευνα. Η επισκόπηση των σχολίων αυτών πραγματοποιείται παράλληλα με την ανάλυση των αριθμητικών δεδομένων, στο κεφάλαιο 5, καθώς με τον τρόπο αυτό ήταν περισσότερο εφικτό να ερμηνευτούν τα ίδια τα δεδομένα. Στο Παράρτημα ΙΙ, σελ.  207 κ.ε., παρατίθεται το σύνολο των σχολίων, καθώς και μια περιληπτική περιγραφή του προφίλ του κάθε ερωτώμενου.

6.2 Δειγματοληψία 2^ου ερωτηματολογίου

Για τη συμμετοχή στο ποιοτικό μέρος της έρευνας, επιλέχθηκαν 6 εκπαιδευτικοί ως πληροφορητές-κλειδιά, με γνώμονα τη γνώση τους στο αντικείμενο, τη διάθεσή τους για συμμετοχή και το βαθμό ολοκλήρωσης του project που υλοποιούσαν. Η επιλογή τους έγινε με πλαίσιο αναφοράς κάποια ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά, ανάλογα με το στόχο, το αντικείμενο και τις υποθέσεις του ποιοτικού μέρους της έρευνας, τα οποία συγκεκριμενοποιούνται ως εξής:

Κριτήρια επιλογής υποκειμένων:

• Να έχουν δηλώσει στο 1^ο ερωτηματολόγιο ότι επιθυμούν να συμμετάσχουν στις συνεντεύξεις ή να έχουν άμεση επαφή με τον ερευνητή.
• Να έχουν την ευθύνη διαφορετικών τάξεων.
• Να βρίσκονται σε διαδικασία υλοποίησης διαθεματικών σχεδίων εργασίας (project) ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή πορτφόλιο σχεδιασμένου ειδικά από τον ερευνητή για πειραματικούς λόγους.
• Να έχουν εφαρμόσει την μέθοδο για όσο το δυνατόν περισσότερο διάστημα
• Να έχουν διαφορετική επιστημονική κατάρτιση.
• Να διαθέτουν διαφορετική εργασιακή εμπειρία.
• Να προέρχονται από σχολεία διαφορετικού κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου και γεωγραφικής περιοχής

Οι συμμετέχοντες

Με βάση τα κριτήρια αυτά επιλέχθηκαν 6 άτομα, εκ των οποίων τα 3 ήταν εκ των προτέρων γνωστά στον ερευνητή και δέχθηκαν να εφαρμόσουν το πορτφόλιο με βάση το θεωρητικό πλαίσιο, υπό τύπον πειραματικής υλοποίησης, ενώ τα υπόλοιπα 3 εντοπίσθηκαν μέσω της ποσοτικής έρευνας, καθώς δήλωσαν αυτοβούλως την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν στη συνέντευξη.

Οι τρεις δασκάλες από τις οποίες ζητήθηκε να εφαρμόσουν τον ΦΕΜ υπό ελεγχόμενες συνθήκες με στόχο να διαπιστωθούν τα θετικά και τα αρνητικά του σημεία ήταν:

1. κ. Ευαγγελία: Δασκάλα της Στ τάξης, σε 7/θ σχολείο μικρής επαρχιακής πόλης, 42 ετών, με 15ετή εκπαιδευτική εμπειρία, και χωρίς άλλο τυπικό προσόν, η οποία εφάρμοσε τον ΦΕΜ για δύο μήνες κατά τη διάρκεια πρότζεκτ που υλοποιούσε σε συνεργασία με το άλλο τμήμα της ίδιας τάξης.

2. Ελενίτσα: Η δασκάλα του άλλου τμήματος της ίδιας Στ΄ τάξης, στο ίδιο σχολείο μικρής επαρχιακής πόλης, 22 ετών, με 2ετή εμπειρία, πτυχιούχος ΠΤΔΕ, εφάρμοσε τον ΦΕΜ για δύο μήνες κατά τη διάρκεια του πρότζεκτ που υλοποιούσε παράλληλα και σε συνεργασία με την κ. Ευαγγελία.

3. κ. Αθηνά: Δασκάλα της Ε΄ τάξης, σε μεγάλο σχολείο της Αθήνας, 40 ετών, με 15ετή εμπειρία, συμμετοχή σε συνέδρια ως εισηγήτρια, με 2ετή μετεκπαίδευση στο Μαράσλειο, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο ΠΤΔΕ Αθηνών, η οποία εφάρμοσε τον ΦΕΜ για 5 ημέρες μετά τη λήξη του πρότζεκτ.

Η Ελενίτσα και η κ. Ευαγγελία επιλέχθηκαν ώστε να γίνουν εφικτές οι συγκρίσεις μεταξύ μιας «παλιάς» και μιας «νέας» δασκάλας καθώς όλες οι άλλες παράμετροι ήταν ίδιες (τάξη, πρότζεκτ, χρόνος, τυπικά προσόντα) ενώ η κ. Αθηνά προτιμήθηκε για να γίνουν οι απαραίτητες συγκρίσεις με σχολείο της πόλης. Έτσι η εφαρμογή του ΦΕΜ στις περιπτώσεις αυτές ήταν ελεγχόμενη και υπό πειραματικές συνθήκες, σε πραγματικό όμως πλαίσιο.

Οι υπόλοιποι συμμετέχοντες στις συνεντεύξεις ήταν οι εξής εκπαιδευτικοί:

6. κ. Αντώνης: Υψηλόβαθμο στέλεχος της εκπαίδευσης, 48 ετών, με 25ετή εμπειρία, με 2ετή μετεκπαίδευση, εμπειρία και σπουδές στη Γερμανία, είχε εφαρμόσει τον ΦΕΜ για όλο το προηγούμενο διδακτικό έτος, στην Δ΄ τάξη 6/θέσιου σχολείου σε νησί του Αιγαίου και κατέθεσε την συνολική του εμπειρία, κατόπιν έκφρασης επιθυμίας να συμμετάσχει.

5. Μαρία: Δασκάλα της Ε΄ τάξης σε μεγάλο σχολείο της Αθήνας, εξαιρετικά υποβαθμισμένης κοινωνικο-οικονομικά περιοχής, 27 ετών, με 5ετή εμπειρία, εφαρμόζει κατά δήλωσή της τον ΦΕΜ την τελευταία χρονιά και επιλέχθηκε καθώς εξέφρασε επιθυμία να συμμετάσχει.

6. κ. Πέννυ: Καθηγήτρια Αγγλικών, σε μεγάλο σχολείο επαρχιακής πόλης άνω των 10.000 κατοίκων, 40 ετών, με 7ετή εμπειρία, εφάρμοσε τον ΦΕΜ στη μία από τις τρεις τάξεις που διδάσκει και συμμετείχε καθώς εξέφρασε σχετική επιθυμία αλλά και κατόπιν επιλογής από τον ερευνητή, για να διαπιστωθούν οι συνθήκες εφαρμογής στο μάθημα των Αγγλικών, καθώς στις ξένες γλώσσες το πορτφόλιο έχει ιδιαίτερη υποστήριξη (βλ. σελ. 50 στο Α΄ Μέρος).

Επισημαίνεται ότι τα ονόματα που χρησιμοποιούνται είναι ψευδώνυμα και καταβλήθηκε προσπάθεια να χαρακτηρίζουν -κατά το δυνατόν- τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων, την εμπειρία τους κλπ. με στόχο να καταστεί ευκολότερη η ανάγνωση της αποδελτίωσης των συνεντεύξεων.

Έτσι η «Ελενίτσα» είναι η πιο «μικρή και άπειρη», η κ. «Ευαγγελία» μάχιμη και έμπειρη εκπαιδευτικός χωρίς ιδιαίτερα τυπικά προσόντα, η κ. «Αθηνά» (θεά της σοφίας) διαθέτει τα περισσότερα τυπικά προσόντα, η «Μαρία» είναι νέα αλλά με αρκετή εμπειρία και η «κ. Πέννυ», η φιλόλογος των Αγγλικών.