Ένα σενάριο Διαχείρισης Εκπαιδευτικής Αλλαγής σε τοπικό επίπεδο

Βιβλιογραφική αναφορά σε αυτή τη σελίδα:
2007

ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΟ ΙΔΙΟ ΘΕΜΑ Τι σημαίνει διαχείριση της Αλλαγής Σημειώσεις Ματθαίου Ένα σενάριο Διαχείρισης Εκπαιδευτικής Αλλαγής σε τοπικό επίπεδο

Υπεύθυνος Καθηγητής: Δημ. Ματθαίου

Εκπόνηση: Διον. Κ. Παρούτσας, ΜΔΔΕ

Α. Υπόθεση Εργασίας

Ο Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε. ενός νομού της περιφέρειας, με 30 σχολεία στην περιοχή της ευθύνης του, επιθυμεί να αλλάξει τον ισχύοντα, δασκαλοκεντρικό, τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας της Ε΄ Τάξης (Βυζαντινή), με την μαθητοκεντρική και συνεργατική μέθοδο, της οποίας είναι υποστηρικτής.  Ακολουθεί μια συγκεκριμένη μεθοδολογία εισαγωγής της νέας μεθόδου, με σκοπό την οριστική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο εργάζονται οι διδάσκοντες στο συγκεκριμένο μάθημα

Β. Αντιμετώπιση

Βήμα 1ο: Ανάδειξη της αναγκαιότητας της αλλαγής

Ήδη από το τέλος της προηγούμενης σχολικής χρονιάς, μπορεί να ζητηθεί ένα είδος «αξιολόγησης» των γνώσεων που απόκτησαν οι μαθητές μέσω ενός «διαγωνισμού ιστορικών γνώσεων» ή κάποιας ανάλογης διαδικασίας.

Τα αναμενόμενα «φτωχά» αποτελέσματα μπορεί να διαρρεύσουν στον τοπικό τύπο δίνοντας μια αίσθηση ανεπάρκειας του ισχύοντος τρόπου διδασκαλίας της ιστορίας. Με συνεχόμενες παρεμβάσεις κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και τις αρχές του νέου διδακτικού έτους στα τοπικά ΜΜΕ, δίνεται μεγάλη διάσταση στην ανεπάρκεια των μαθητών στο συγκεκριμένο μάθημα.

Παράλληλα, συγκαλούνται σε συνεδρίαση όλοι οι δάσκαλοι της Ε΄ τάξης της περιοχής (αλλά ίσως και οι υπόλοιποι) και ζητείται να κατατεθεί η άποψή τους πάνω στα αίτια για τα οποία η απόδοση των μαθητών είναι τόσο χαμηλή.

Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, γίνεται εισήγηση με τα ευρήματα για την αποτελεσματικότητα της συνεργατικής μεθόδου στην μονιμοποίηση και διερεύνηση της γνώσης.

Μετά το τέλος της συνεδρίασης, και για το επόμενο διάστημα κατακλύζονται τα τοπικά ΜΜΕ, με άρθρα για την αξία της «νέας μεθόδου», τα οποία όπως είναι φυσικό θα πυροδοτήσουν έναν σχετικό διάλογο που θα δραματοποιεί την «κρίση» και θα δίνει προτάσεις.

 Βήμα 2ο: Συγκρότηση της ομάδας διαχείρισης

Ο Σύμβουλος συγκροτεί ειδική ομάδα διαχείρισης της αλλαγής που προτίθεται να εφαρμόσει, εφ’ όσον το ζήτημα έχει πλέον προσλάβει ευρύτερες διαστάσεις και είναι ενημερωμένοι για το πρόβλημα τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς. Η ομάδα θα πρέπει να αποτελείται από 15 άτομα, εκ των οποίων οι 3 θα είναι διευθυντές σχολείων, αποδεκτοί για το κύρος, την επιστημοσύνη, τους τίτλους, την έξωθεν καλή μαρτυρία, την ολόπλευρη ενημέρωση, την ισχυρή προσωπικότητα και τις καλές διαπροσωπικές σχέσεις τους. Τα 10 μέλη θα είναι δάσκαλοι της Ε΄ τάξης, διαφορετικής εργασιακής εμπειρίας, με διάθεση όμως για συμμετοχή και ενεργοί στην διδακτική πράξη. Τα υπόλοιπα 3 μέλη θα είναι ο πρόεδρος του τοπικού συνδικαλιστικού οργάνου και οι αρχηγοί των ομάδων της αντιπολίτευσης σε αυτόν, προσκεκλημένοι όμως με την εκπαιδευτική και όχι την συνδικαλιστική τους ιδιότητα.

Οι πρώτες συναντήσεις καλό είναι να γίνουν εκτός εργασιακού χώρου, σε ελαφρύ κλίμα με στόχο την ενίσχυση της συνοχής. Δεν θα ήταν μεμπτό αν καθοριζόταν και κάποιες έξοδοι για διασκέδαση και περεταίρω σύσφιξη των διαπροσωπικών σχέσεων.

Σημαντικό είναι, μετά την διεκπεραίωση αυτών των συναντήσεων «διασύνδεσης», η αίσθηση των συμμετεχόντων να είναι ότι εργάζονται για το κοινό καλό, να διαπιστώσουν ότι οι διαδικασίες είναι διαφανείς και ότι έχουν αυτονομία στην άποψή τους και δεν αποτελούν απλά φερέφωνα της βούλησης του συμβούλου. Αν οι ίδιοι αισθάνονται έτσι, είναι φυσικό αυτή να είναι και η εικόνα που θα προβάλλουν προς τα έξω.

Βήμα 3ο: Διαμόρφωση του «οράματος» της αλλαγής

Χαρακτηριστικά οράματος:

Λόγω της ιδιαιτερότητας του μαθήματος της Ιστορίας αλλά και του συγκεκριμένου περιεχομένου (Βυζαντινή) είναι φυσικό να υπάρξουν αντιστάσεις ως προς τη χρησιμότητα της νέας μεθόδου. Έτσι θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι διατηρείται ο «εθνοκεντρικός» χαρακτήρας των διδακτικών στόχων, ο οποίος όμως «διευρύνεται» σε μια περισσότερο ευρωπαϊκή προοπτική. Στόχος είναι οι μαθητές να γίνουν καλύτεροι, ενεργότεροι, κριτικότεροι, ικανότεροι στη διερεύνηση των ιστορικών πηγών. Η αναφορά στις θεωρίες των Bandura,Piaget, και Vygotsky πρέπει να είναι συνεχής και να γίνεται με κάθε τρόπο τόσο προς τα μέλη της «Επιτροπής Διαχείρισης» όσο και από αυτούς προς τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς.

Μορφοποίηση οράματος:

Θα γίνει από την ομάδα διαχείρισης στον εργασιακό χώρο σταδιακά, καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, με πειθώ, ενδοσχολικές επιμορφώσεις και παρουσιάσεις αλλά και με μεγάλα περιθώρια για αντίλογο από το σύνολο όχι μόνο των εμπλεκομένων αλλά και των υπόλοιπων συναδέλφων.

Μορφές διατύπωσης:

Το «μότο» που θα χρησιμοποιηθεί μπορεί να είναι «Εμπρός να ξεπεράσουμε τις αδυναμίες του εκπαιδευτικού συστήματος και να γίνουμε οι πρωτοπόροι που θα μιμηθούν οι δάσκαλοι σε ολόκληρη τη χώρα».

 Βήμα 4ο: Μετάδοση του οράματος

Οι αποδέκτες:

Το όραμα πρέπει να μεταδοθεί πειστικά σε όλους χωρίς εξαιρέσεις αν και θα πρέπει να αναμένεται σταδιακή και με διαφορετικούς ρυθμούς η πρόσληψή του από κάθε διαφορετικό αποδέκτη.

Η μετάδοση:

Εκτός από τις συναντήσεις του Συμβούλου με τους Συλλόγους Διδασκόντων στα σχολεία, είναι απαραίτητο να γίνουν «υποδειγματικές διδασκαλίες», για την ενημέρωση πάνω στον νέο τρόπο διδασκαλίας. Επειδή πρόκειται για νέο σύστημα διδασκαλίας είναι απαραίτητο η εισαγωγή του να γίνει με τον τρόπο που αυτό εισάγει. Με λίγα λόγια θα ήταν ανακόλουθο να περιγράφουμε την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία από καθέδρας. Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να έχουν την αίσθηση ότι είναι μαθητές ενός “project”, το οποίο πρέπει να έχει όλα τα χαρακτηριστικά του: Στοχοθεσία, Φύλλα εργασίας, Υλοποίηση, Αξιολόγηση. Σημαντικό στη φάση αυτή είναι να διαφυλαχθεί και να υποστηριχθεί το κύρος αυτών που θα αναλάβουν να κάνουν την παρουσίαση.

Είναι οφθαλμοφανές ότι στη φάση αυτή είναι αποτελεσματικότερη η προσωπική επαφή και όχι οι διαλέξεις ή οι εγκύκλιοι, ενώ οι συναντήσεις πρέπει να είναι συνεχείς και πυκνές.

Βήμα 5ο: Αντιστάσεις στην αλλαγή και η υπέρβαση τους

Όπως είναι αναμενόμενο, το μεγαλύτερο ποσοστό των εκπαιδευτικών θα αντισταθεί στην εισαγωγή και υλοποίηση της νέας μεθόδου. Οι κυριότερες αντιστάσεις οι οποίες προβλέπεται ότι θα πρέπει να καμφθούν, είναι οι εξής:

1. Πολιτισμικές

• Αλλάζει μια «πατροπαράδοτη» μέθοδος διδασκαλίας, η οποία είχε επιφέρει εθνικές νίκες κατά το παρελθόν. Στον αντίποδα μπορεί να υποστηριχθεί ότι δίνεται υπερβολική σημασία στον «εθνικιστικό» ρόλο της Ιστορίας. Εδώ θα πρέπει να κρατηθούν χαμηλοί τόνοι και να δοθεί προτεραιότητα στην βελτίωση του γνωστικού επιπέδου των μαθητών.

• Ο Σύμβουλος είναι «νεωτεριστής» και θέλει να κάνει τον «πολύξερο». Για να αντιμετωπιστεί πρέπει να εμπλακούν πολύ νωρίς στη διαδικασία τα μέλη της ομάδας διαχείρισης.

• Ο Σύμβουλος μας θεωρεί ανίκανους. Για να αντιμετωπιστεί πρέπει να γίνει παρέμβαση σε προσωπικό επίπεδο και να δοθεί έμφαση στα πλεονεκτήματα της αλλαγής και όχι στο τι «γινόταν παλιά».

 2.    Κοινωνικές

• Θα πρέπει να δουλεύουμε περισσότερο για την οργάνωση των project. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει αναφορά στον «πατριωτισμό» των διδασκόντων, καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια οικονομικής παρέμβασης από το Σχολικό Σύμβουλο. Διακριτική αλλά συστηματική παρέμβαση στον προϋπολογισμό των σχολείων για την κάλυψη των εξόδων εφαρμογής της νέας μεθόδου (χαρτικά κτλ)

• Διαφωνούμε με το θεωρητικό υπόβαθρο της Αλλαγής. Εδώ πρέπει να γίνει συστηματικότερη προβολή της θεωρητικής βάσης. Να προβληθούν τα αίτια για τα οποία κάποιοι την δέχονται ευκολότερα.

• Τι είναι η συνεργατική μέθοδος; Πώς εφαρμόζεται; Γιατί να αλλάξουμε; Για την αντιμετώπιση απαιτείται συστηματική επιμόρφωση.

 3.    Οργανωτικές αντιστάσεις

• Γιατί ο διευθυντής μου δεν διδάσκει με τον ίδιο τρόπο; Γιατί οι δάσκαλοι των άλλων τάξεων δεν εμπλέκονται στη διαδικασία; Θα πρέπει να γίνει προβολή του έργου των «νεωτεριστών», να αποδοθούν προφορικοί έπαινοι, να προβληθούν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους. Προσοχή στις αδικίες και την επιλεκτική (αν και αθέλητη πολλές φορές) επικέντρωση σε πρόσωπα. Καθοδήγηση διευθυντών για θετική στάση.

• Ό,τι και να γίνει τίποτα δεν αλλάζει. Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη.Για να αντιμετωπιστεί αυτή η στάση χρειάζεται συνεχής ενθάρρυνση και συμπαράσταση. Προσωπική επαφή.

• Πώς θα οργανώσω τις ομάδες των παιδιών; Είναι ικανοποιητική η δουλειά μου; Γιατί να εκτεθώ; Απαιτούνται συνεχείς επιμορφώσεις, ανοικτός δίαυλος επικοινωνίας με τον Σύμβουλο, άμεση παροχή βοήθειας από την ομάδα διαχείρισης, ακόμα και σε ώρες εκτός ωραρίου.

 4.    Ψυχολογικά εμπόδια (επίπεδο ατόμου)

• Εγώ τα καταφέρνω καλύτερα με τον παλιό τρόπο. Έχω την μέθοδό μου με τα παιδιά και αποδίδει

• Δεν ξέρω από υπολογιστές. Πώς θα χρησιμοποιήσω τα νέα εποπτικά μέσα;

• Ο Σύμβουλος θέλει να με ελέγχει περισσότερο. Δεν θα επιτρέψω να μου πουν πως θα κάνω τη δουλειά μου

• Θα αφελληνίσουμε τα παιδιά με τις νέες μεθόδους. Θα τα κάνουμε απλούς καταναλωτές γνώσεις και όχι δημιουργούς.

• Ποιος κάθεται τώρα, να ασχοληθεί με αυτά, καλά δεν ήμαστε ως τώρα;

 Για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω  απαιτείται ξεκάθαρη παρουσίαση σκοπού και του  χαρακτήρα της αλλαγής καθώς και  διάλυση των παρεξηγήσεων ακόμη και σε προσωπικό επίπεδο, εάν απαιτείται. Η προσωπική εμπλοκή είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης των ψυχολογικών αντιστάσεων των εμπλεκομένων.

 Βήμα 6ο: Επιδίωξη βραχυπρόθεσμων επιτυχιών

Μετά την θεωρητική προετοιμασία, στις αρχές της Άνοιξης της πρώτης χρονιάς, όταν ακόμη η Ομάδα Διαχείρισης θα προετοιμάζεται θεωρητικά, απαιτείται να ξεκινήσει πιλοτικά η εφαρμογή του νέου τρόπου διδασκαλίας. Τα αποτελέσματα θα πρέπει να προβληθούν με κάθε τρόπο. Όταν τον δεύτερο χρόνο η αλλαγή θα έχει υλοποιηθεί σε όλα τα σχολεία, θα πρέπει να εκδοθεί φυλλάδιο με περιλήψεις του συνόλου των εργασιών και των αποτελεσμάτων.

Μια επανάληψη του «Μαθητικού Διαγωνισμού Ιστορίας» επιβάλλεται ώστε να υπάρξουν συγκρίσιμα αποτελέσματα.

Η προβολή  όσων συνέβαλαν στην αλλαγή μέσω του τοπικού τύπου, αναφοράς του ονόματός τους σε Γενικές Συνελεύσεις κτλ, είναι μια μέθοδος ενίσχυσης των βραχυπρόθεσμων επιτυχιών, οι οποίες θα αποτελέσουν το εφαλτήριο για την περεταίρω ισχυροποίηση της νέας μεθόδου.

Βήμα 7ο: Βραχυπρόθεσμες επιτυχίες δεν οδηγούν αυτόματα σε τελική νίκη

Επειδή το πισωγύρισμα και η επαναφορά στα «παλαιά και δοκιμασμένα» είναι ένας κίνδυνος που θα υφίσταται για μεγάλο διάστημα, απαιτείται συνεργασία με τους Σχολικούς Συμβούλους των άλλων περιοχών, ακόμη και σε πανελλήνιο επίπεδο έτσι ώστε η μέθοδος να καταστεί σκοπός της γενικότερης εκπαιδευτικής πολιτικής.

Οι νέοι συνάδελφοι που εισέρχονται στην περιοχή ευθύνης του Συμβούλου απαιτείται να ενσωματώνονται γρήγορα στην νοοτροπία και να λαμβάνεται μέριμνα να προσαρμόζονται σ’ αυτήν χωρίς μεγάλες αντιστάσεις.

Βήμα 8ο: Θεμελίωση της αλλαγής

Η επιτυχημένη εφαρμογή του νέου τρόπου διδασκαλίας θα είναι ο καλύτερος σύμμαχος στην προσπάθεια εδραίωσής της. Τα αποτελέσματα που θα αναδείξουν ότι το τώρα είναι καλύτερο του χθες, καθώς και η συσσωρεμένη εμπειρία από την εφαρμογή της, θα διαμορφώσουν την κρίσιμη μάζα υποστήριξης. Το υλικό που θα παραχθεί πρέπει να συγκεντρωθεί και να οργανωθεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να είναι άμεσα προσβάσιμο από όλους. Στο χώρο όπου θα φυλάσσεται πρέπει να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός στήριξης των νέων συναδέλφων, όπου θα ανταλλάσσονται απόψεις και θα πολλαπλασιάζεται η αποκτηθείσα «τεχνογνωσία».

Βιβλιογραφική αναφορά σε αυτή τη σελίδα: