Θεία Λειτουργία: Η απόλυση

Α. ΓΕΝΙΚΑ

Β. Προσκομιδή ή Πρόθεση.

Γ. Η Λειτουργία των Κατηχουμένων.

Δ. Η Λειτουργία των Πιστών.

Ε. Η απόλυση

8. Η Απόλυση και η διανομή του Αντίδωρου.

«Εν ειρήνη προελθωμεν» εύχεται ο Ιερέας. Να φύγουμε από τον Ναό παίρνοντας μαζί μας την ειρήνη, μία δωρεά, για την οποία δεκάδες φορές παρακαλέσαμε τον θεό στην θ. Λειτουργία. Με την ειρήνη αρχίσαμε, "Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν", και με την ειρήνη τελειώνουμε: «Εν ειρήνη προέλθωμεν».

Πριν από την απόλυση ο ιερέας βγαίνει από το Ιερό, στέκεται μπροστά στην εικόνα του Κυρίου και απαγγέλλει μεγαλόφωνα την «Όπισθάμβωνον Ευχήν». Λέγεται οπισθάμβωνος, γιατί παλαιά η ευχή αύτη διαβαζόταν πίσω από τον άμβωνα, που ήταν τοποθετημένος στην μέση του Ναού: «Ό ιερέας στάς (= σταθείς) μέσον της Εκκλησίας κεκλικώς μικρόν τον αυχένα λέγει μεγαλοφώνως». Η τελευταία αυτή ευχή είναι σ’ όλους γνωστή, εξ αιτίας όμως του θορύβου που συνήθως γίνεται, επειδή έχομε φθάσει, στο τέλος της Θ. Λειτουργίας, μας διαφεύγουν τα βαθειά της νοήματα ⁷³:

«Ο ευλογών τους ευλογούντάς σε, Κύριε, και αγιάζων τους επί σοι πεποιθότας, σώσον τον λαόν σου και ευλόγησον την κληρονομίαν σου. Το πλήρωμα της Εκκλησίας σου φύλαξαν. Αγίασον τους αγαπώντας την ευπρέπειαν του οίκου σου. Συ αυτούς αντιδόξασον τη θεϊκή σου δυνάμει και μη εγκαταλί-πης ημάς τους ελπίζοντας επί σε. Ειρήνην τω κόσμω σου δώρισε, ταις Εκκλησίαις σου, τοις ιερεύσι, τοις άρχουσιν (ημών, τω στρατώ και παντί τω λαώ σου, ότι πάσα δόσις αγαθή, και πάν δώρημα τελειον άνωθεν εστί καταβαίνον εκ σου, του Πατρός των φώτων. Και σοι την δόξαν και ευχαριστίαν και προσκύνησιν αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υίωκαι τω Άγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

Στην πρόσκληση αυτή του λειτουργού του Υψίστου να ευλογήσουμε το όνομα του Κυρίου ο λαός ανταποκρίνεται ψάλλοντας πανηγυρικά τον περίφημο ύμνο του Ιώβ (1,21): Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον από του νυν και έως του αιώνος.

Είναι τόσο ενθουσιώδης ο ύμνος αυτός, άλλα και τόση η ανάγκη να ευλογήσουμε το όνομα του Θεού, ώστε με διάφορες παραλλαγές στην υμνωδία και στα λόγια τον ψάλλομε τρεις φορές. ο ύμνος αυτός μας υπενθυμίζει τον Μυστικό Δείπνο. Τότε ο Κύριος και οι Απόστολοι, αφού κοινώνησαν το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου, «υμνήσαντες εξήλθαν». Και οι πιστοί τώρα γεμάτοι από τις ευλογίες και δωρεές του Θεού, μετά από την Θ. Κοινωνία, υμνούν και εξέρχονται του Ναού.

Και ο ιερέας κάνει την «απόλυσιν» με τα εξής λόγια:

«Του Κυρίου δεηθώμεν. Ευλογία Κυρίου και έλεος έλθοι εφ υμάς τη αυτού θεία χάριτι και φιλανθρωπία πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν».

«Δόξα σοι, Χριστέ ο Θεός, η ελπίς ημών, δόξα σοι. Ο αναστάς εκ νεκρών. Χριστός ο αληθινός Θεός ημών, ταις πρεσβείαις της Πανάχραντου και Παναμώμου αγίας αυτού Μητρός ...».

«Δι ευχών των αγίων Πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός, ελέησον και σώσον ημάς. Αμήν».

Γίνεται τέλος η διανομή του Αντίδωρου ^74, ενώ ο ιερέας εύχεται στον κάθε πιστό χωριστά:

Ευλογία Κυρίου και έλεος έλθοι επί σε».

9. Πότε πρέπει να αποχωρούν από τον Ναό οι πιστοί.

Η Θ. Λειτουργία τελειώνει με το «Δι’ ευχών των αγίων Πατέρων ...». Μόνον τότε μπορούν να αποχωρούν οι πιστοί. Είναι μεγάλη ασέβεια και καταστροφή του όλου νοήματος της Θ. Λειτουργίας να αποχωρούν οι πιστοί προ του «Δι’ ευχών ...». οι εκπαιδευτικοί πρέπει ιδιαίτερα να προσέξουν το σημείο αυτό. Ποτέ δεν πρέπει να οδηγούν τα παιδιά έξω από τον Ναό πριν από το «Δι’ ευχών ...». Καμία δικαιολογία δεν ευσταθεί. Ιδιαίτερα οξύς στο σημείο αυτό είναι ο ιερός Χρυσόστομος: «Τί ποιείς άνθρωπε; - λέγει σε όσους φεύγουν πριν από το «Δι’ ευχών» - του Χριστού παρόντος, των αγγέλων παρεστώτων, της φρικτής ταύτης Τραπέζης (= της Θ. Ευχαριστίας) προκειμένης, των αδελφών σου μυσταγωγουμένων έτι, αυτός καταλιπών αποπηδάς; Και επί δείπνον μεν ει κληθής, καν πρότερον κορεσθείς, ου τολμάς των άλλων ανακειμένων αναχωρήσαι προ των φίλων αυτός. Ενταύθα δε των φρικτών του Χριστού μυστηρίων επιτελουμένων, της ιεράς τελετής συνεστώσης έτι, καταλιμπάνεις εν μέσω πάντα και αναχωρείς;». Συνεχίζοντας δε, παρομοιάζει αυτούς που αποχωρούν με τον Ιούδα, ο οποίος έφυγε από τον Μυστικό Δείπνο και επήγε στους Ιουδαίους να διαπραγματευτεί την προδοσία του Διδασκάλου του, ενώ οι άλλοι μαθητές έμειναν με τον Κύριο, έως ότου «υμνήσαντες εξήλθον». Ποτέ λοιπόν δεν πρέπει να αποχωρούμε από την Εκκλησία πριν από το τέλος, δηλαδή πριν οπό το «Δι’ ευχών ...».

Με το τέλος της Θ. Λειτουργίας έχοντας οι πιστοί την ευλογία του Θεού στην καρδιά αλλά και στα χέρια (αντίδωρο), αποχωρούν ειρηνικοί. Πηγαίνουν στις καθημερινές τους ασχολίες, για να γίνουν εκεί μάρτυρες, απόστολοι και κήρυκες του φωτός, που πήραν από την αγιαστική και μεταμορφωτική αυτή πράξη της Εκκλησίας, που λέγεται Θ. Λειτουργία.

10. Συμπεράσματα.

Κλείνοντας το μεγάλο και ιερό αυτό κεφάλαιο της Θ. Λειτουργίας παρατηρούμε συμπερασματικά τα έξης:

Η Θ. Λειτουργία για μας τους Ορθοδόξους είναι περισσότερο ένας τρόπος ζωής και συμπεριφοράς παρά μία τυπική ακολουθία. Στην Ορθόδοξο Θ. Λειτουργία ο άνθρωπος βρίσκεται μπροστά στον Θεό. Εκεί καταλαβαίνει πόσο μεγάλος, αόρατος, απρόσιτος και ακατάληπτος είναι ο Κύριος μας, αλλά και πόσο κοντά μας ταυτόχρονα είναι. Μικραίνει και ταπεινούται ο Κύριος τόσο πολύ, ώστε «Ο άνω τω Πατρί συγκαθήμενος» να είναι μαζί μας «αοράτως συνών».

Η Θ. Λειτουργία μας δίνει την δυνατότητα να μιλάμε απλά για τα πιο μεγάλα πράγματα. Γιατί όλες οι αισθήσεις της πίστης ανοίγουν διάπλατα στο φως και στην χάρη του Αγίου Πνεύματος. Μέσα στην συγκεκριμένη χρονική στιγμή συναντούμε την αιωνιότητα. (Εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν αιώνιον»). Μέσα σε ένα Άγιο Μαργαρίτη χωρεί όλος ο Παράδεισος, ο Κύριος και Θεός μας. Η παρουσία αυτή του Θεού δεν μας θαμπώνει, αλλά μας φωτίζει. Η μεγαλοπρέπεια του δεν μας εξουθενώνει, δεν μας εκμηδενίζει, απεναντίας μας εξυψώνει.

Ο πιστός αισθάνεται ελεύθερος μέσα στην Θ. Λειτουργία. Τον έχει ελευθερώσει η αγάπη του Θεού. Έχει υποστεί την «καλήν αλλοίωσιν», την μεταμόρφωση. Σπάζει η μοναξιά του, η απομόνωση του και γίνεται πιο παγκόσμιος, πιο οικουμενικός άνθρωπος, βρίσκεται κοντά στους πιστούς όλου του κόσμου, που τους μνημονεύει με αγάπη. Βρίσκεται ακόμη κοντά στους αγίους, τους αγγέλους, την Παναγία. Και μόνον έτσι ανοίγοντας ο πιστός την καρδιά του προς όλα τα μεγάλα αυτά και σοβαρά παγκόσμια και καθολικά θέματα, μέσα στην προοπτική που δημιουργεί η πίστη στην «Δευτέρα και Ένδοξον Αυτού Παρουσίαν», τακτοποιεί και τα προσωπικά του θέματα, τα συγκεκριμένα, τα οικονομικά, τα οικογενειακά, τα μεγάλα αλλά και τα μικρά, τα όποια του παρουσιάζονται μπροστά του κάθε ήμερα, κάθε ώρα και κάθε στιγμή. Γιατί η Θ. Λειτουργία δεν έρχεται να ανακόψει τα σχέδια μας, τους ευσεβείς πόθους μας και τις ελπίδες μας για την ζωή. Απεναντίας μάλιστα θέλει να τα επικυρώσει, να τα ανυψώσει, να τα ευλογήσει και να τα αγιάσει

Στην Θ. λειτουργία ο άνθρωπος ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Η εικόνα του Θεού : «κατ’ εικόνα Θεού εποίησεν αυτόν ο Θεός» (Γεν. 1, 27) - που φέρουμε μέσα μας, όσο αμαυρωμένη και λησμονημένη και αν είναι, ξαναζωντανεύει. Ο άνθρωπος βρίσκεται εδώ μέσα στο κλίμα του· στο θείο και ανθρώπινο κλίμα του, όπου μπορεί να ευδοκιμήσει και να αναπτυχθεί. Βρίσκεται ο άνθρωπος στην πατρίδα του, όπου όλα του είναι γνώριμα, οικεία, αγαπητά. Τρέφεται με «την θέα του Θεού», όπως στον Παράδεισο και αυτό αποτελεί την πιο μεγάλη του χαρά και ευτυχία.

Σκοπός της Θ. Λειτουργίας δεν είναι να μας απόσπαση από τον κόσμο, όπου ζούμε, να μας κάνη απόκοσμους και ακοινώνητους, αλλά να μας ανεβάσει, να μας χαρτώσει, να μας αγιάσει και έτσι ανεβασμένους ψυχικά και πνευματικά να μας αποστείλει στον κόσμο τούτο, τον καθημερινό κόσμο, για να είμαστε «φως του κόσμου» και «άλας της γης». Είδομεν το φως το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή ...». Με τα τρία αυτά σπουδαιότατα εφόδια Φώς-Πνεύμα-Πίστη, τα οποία «είδομεν» και «ελάβομεν» και «εύρομεν», μας αποστέλλει στον κόσμο, για να μεταβληθεί όλος ο κόσμος σε «καινή κτίση», σε «καινή γη», ώστε να μπορεί να εφαρμόζεται έμπρακτα ο λόγος του Θεού: «Ιδού η σκηνή του Θεού μετά των ανθρώπων» (Άποκ. 21, 3).

 

Παραπομπές

72. Χαρακτηριστικά στο σημείο αυτό ο ιερός Χρυσόστομος λέγει: «Και βασιλέως μεν εις ευωχίαν καλούντος υμάς, μετά φόβου ανακλίνεσθε, και των προκειμένων μετά αιδούς και ησυχίας μεταλαμβάνετε εδεσμάτων του Θεού δε καλούντος έπί την εαυτού τράπεζαν, και τον εαυτού προτιθέντος Yiov, αγγελικών δυνάμεων παρισταμένων μετά φόβου και τρόμου ... συ κράζεις, είπε μοι, και θορυβη προς την πνευματικήν ταύτην εστίασιν;». Ομιλία εις την Γενέθλιον ημέραν του Σωτήρος» P.G. 49, 361

73. Την Μ. Πέμπτη Και στις Λειτουργίες των Προηγιασμένων η οπισθάμβωνος ευχή είναι άλλη.

74. Το Αντίδωρο είναι ευλογημένος άρτος. Δεν δίδεται αντί της Θ. Κοινωνίας. Είναι μία αισθητή ευλογία της Εκκλησίας προς όλους τους πιστούς, που παρακολούθησαν την Θ. Λειτουργία και προς όλους εκείνους που είχαν την διάθεση να είναι παρόντες, άλλα για διαφόρους λόγους δεν μπόρεσαν

 

<< Προηγούμενο