Κεφάλαιο 1ο

1.Να εξετάσετε αν η διοίκηση είναι επιστήμη ή τέχνη.

Είναι επιστήμη γιατί διέπεται από ορισμένες αρχές και χρησιμοποιεί επιστημονικές προσεγγίσεις και τέχνη γιατί παρέχει σ’ αυτούς που τη χρησιμοποιούν τη δυνατότητα ευελιξίας και πρωτοβουλίας.

2.Τι γνωρίζετε για το θεωρητικό μοντέλο του Τέιλορ

Ο Τέιλορ στα 1911 εξέδωσε το βιβλίο “Principles of Scientific Management” στο οποίο τα κύρια σημεία της θεωρίας του (το παραδοσιακό μοντέλο) ήταν:

1. αντικατάσταση εμπειρικών κανόνων με επιστημονικούς για κάθε στοιχείο της ανθρώπινης εργασίας

2. επιστημονική επιλογή του εργαζομένου και συνεχής επιμόρφωση

3. Καταμερισμός εργασίας διευθυντών – εργαζομένων ισόρροπη κατανομή της ευθύνης

3.Σε ποια στοιχεία επικεντρώθηκε ο προβληματισμός των θεωρητικών της επιστημονικής διοίκησης;

Στη θεωρία του Φαγιό τα στοιχεία είναι: Προγραμματισμός, Οργάνωση, Διεύθυνση, Έλεγχος, Συντονισμός

Συνολικά όμως όλων των πρωτοπόρων της επιστημονικής προσέγγισης τα στοιχεία είναι:

· ανεύρεση του καλύτερου τρόπου εργασίας με βάση την αρχή της «ήσσονος θυσίας»

· επίτευξη μέγιστου κέρδους με αύξηση των απολαβών των εργαζομένων

· συσχετισμός αμοιβής –παραγωγικότητας

· εξειδίκευση

· αποτελεσματικός έλεγχος

Στοιχεία της κλασσικής προσέγγισης που εξακολουθούν να ισχύουν είναι:

· το ιεραρχικό (να υπάρχει κάθετη διαίρεση εξουσίαςκ και υπεθυνότητας)

· το όριο εποπτείας (αριθμός υφισταμένων ανά προϊστάμενο)

· η ενότητα εντολής (η εντολή προέρχεται από ένα συγκεκριμένο άτομο)

· η ειδίκευση της εργασίας

· η αρχή της απόλυτης σχέσης της εξουσίας με την ευθύνη

4.Τι γνωρίζετε για τη θεωρία Χ του Μακ Γρκέγκορ;

Ο Μακ Γκρέγκορ στα 1960 με το βιβλίο του «The human side of Enterprise» έκανε έρευνα και συστηματοποίησε τους τρόπους διοίκησης σε δύο κατηγορίες. Την κατηγορία Χ και την κατηγορία Υ. Υποστήριξε ότι η δεύτερη είναι δυσκολότερο να εφαρμοστεί στη μαζική παραγωγή, αλλά χρησιμοποιείται ικανοποιητικά στη διαχείριση στελεχών διοίκησης και επαγγελματιών.

Τα χαρακτηριστικά των δύο θεωριών είναι:

5.Να εξετάσετε αν τα πορίσματα της νεοκλασικής Σχολής επηρέασαν τη διοίκηση του εκπαιδευτικού μας συστήματος.

Η νεοκλασική διοίκηση σε αντίθεση με την κλασική προσέγγιση (που έβλεπε τους οργανισμούς ως μηχανή και έδινε έμφαση στον οικονομικό άνθρωπο) εισήγαγε τον ισχυρό ανθρωπιστικό προσανατολισμό στο έργο της διοίκησης. Η σχολή αυτή ισχυροποίησε την ανάγκη επανεκτίμησης του κλασικού μοντέλου διοίκησης.

Σε ό, τι αφορά τη διοίκηση της ελληνικής εκπαίδευσης, παρατηρούμε ότι έστω και αργά έκανε μερική χρήση των πλεονεκτημάτων της νεοκλασικής Σχολής, αφού οι κοινωνικές αλλαγές που σημειώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες και οι πιέσεις των διαφόρων συνδικαλιστικών οργανώσεων βοήθησαν σημαντικά στον «εμπλουτισμό» του κλασικού μοντέλου εκπαιδευτικής διοίκησης με στοιχεία από τη Σχολή των ανθρωπίνων σχέσεων. Έτσι, το ελληνικό σχολείο, διατηρώντας τη γραφειοκρατική δομή του, γίνεται ανοικτό σύστημα και οι ψυχολογικές και κοινωνιολογικές μεταβλητές που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά λαμβάνονται υπόψη για τον επαναπροσδιορισμό στη χρήση της εξουσίας. Η συμμετοχή όλων των διδασκόντων στη λήψη αποφάσεων για την οργάνωση και λειτουργία του σχολείου τους είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα προς την κατεύθυνση αυτή.

6.(α) Τι εννοούμε όταν μιλάμε για "νομοθετικό", "ιδιογραφικό" και "διεκπεραιωτικό" διευθυντή μέσα σε έναν οργανισμό;

Εξετάζοντας, τη συμπεριφορά ενός διευθυντή μέσα σε ένα σχολικό οργανισμό μπορούμε να διακρίνουμε τριών τύπων ηγέτες :

· Το νομοθετικό διευθυντή-ηγέτη, που δίνει έμφαση στη νομοθετική διάσταση του σχολείου (ιδρύματος). Επικαλείται τους στόχους της σχολικής μονάδας, εμμένει στην πιστή εφαρμογή του αναλυτικού και ωρολογίου προγράμματος και απαιτεί σε συνεχή βάση από τα μέλη της σχολικής κοινότητας να ανταποκριθούν στις προσδοκίες του ρόλου τοις, αγνοώντας τις ανάγκες του ανθρώπινου δυναμικού.

· Τον ιδιογραφικό διευθυντή-ηγέτη, ο οποίος δίνει έμφαση στα αιτήματα και τις ανάγκες των ατόμων που ανήκουν στη σχολική μονάδα και δέχεται τη συμπεριφορά τους υπό το πρίσμα αυτών των αναγκών.

· Το διεκπεραιωτικό διευθυντή-ηγέτη, που αποτελεί τη συνισταμένη των δύο παραπάνω μορφών ηγεσίας, προσπαθεί να επιτύχει εξισορρόπηση μεταξύ των στόχων του σχολείου και των αναγκών των μελών του. Πρέπει εδώ να τονίσουμε ότι η δυνατότητα ενός διευθυντή σχολείου να ασκήσει διεκπεραιωτική συμπεριφορά εξαρτάται από τρεις παράγοντες: την εξουσία που του παρέχει η διευθυντική θέση, την ωριμότητα των διδασκόντων και φυσικά τις ικανότητες που διαθέτει.

7.(β) Μπορεί ο διευθυντής ελληνικού σχολείου να ασκήσει σήμερα "διεκπεραιωτική" συμπεριφορά;

Στην ελληνική πραγματικότητα η εκπαιδευτική διοίκηση δεν φαίνεται να αναζητά τη χρυσή τομή που να εξυπηρετεί τις ανάγκες και των δύο πλευρών, του σχολείου και του διδακτικού προσωπικού. Απεναντίας η έμφαση δίνεται μονομερώς στην ικανοποίηση των αναγκών των εκπαιδευτικών λειτουργιών, έστω και αν τα σχολεία υπάρχουν για τους μαθητές.

Οι συνεχείς μετακινήσεις του διδακτικού προσωπικού, που συμβαίνουν λόγω του συστήματος μεταθέσεων, αποσπάσεων και πρόσληψης των αναπληρωτών προκαλούν δυσλειτουργίες στις σχολικές μονάδες αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ως προς την αναποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας στη χώρα μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά το σχολικό έτος 1999-2000 μετατέθηκαν και αποσπάστηκαν από ένα δημοτικό σχολείο σε κάποιο άλλο 4.500 και 2.442 δάσκαλοι αντίστοιχα. Ήτοι το 17% του συνολικού πληθυσμού άλλαξε σχολική μονάδα.