Προαιρετικά καινοτόμα - σχολικά προγράμματα

Κοινά χαρακτηριστικά των προαιρετικών προγραμμάτων

• Προωθούν νέες εναλλακτικές μαθητοκεντρικές διδακτικές μεθόδους κατά την εφαρμογή τους

• Αποσκοπούν στην ενιαία διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση της γνώσης. Συνδέουν όλα τα διακριτά μαθήματα του Αναλυτικού προγράμματος με οριζόντιους στόχους και περιεχόμενο διδασκαλίας ενιαίο και αδιαίρετο , όπως τον «ενιαίο και αδιαίρετο κόσμο του παιδιού» (Μοκκίνης, 1961)

• Βοηθούν στην αντιμετώπιση προβλημάτων της καθημερινότητας, τοπικών θεμάτων, επίκαιρων θεμάτων. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρούν ένα άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία.

• Προάγουν σε μεγάλο βαθμό τη βιωματική- εμπειρική μάθηση (learning by doing) με προσομοιώσεις, παιχνίδια ρόλων, αφηγηματικές ανασυνθέσεις, χρήση εποπτικών μέσων, επισκέψεις, κατασκευές κ.ά. Η τάξη μετατρέπεται σε βιωματικό εργαστήρι όπου οι μαθητές εμπλέκονται άμεσα στο θέμα που μελετούν, απελευθερώνοντας τη δημιουργικότητά τους ,διότι, όπως λέει ο Dewey, «μόνο ό,τι δέχεσαι με τη ψυχή σου, αυτό μόνο μαθαίνεις και αυτό ενσωματώνεις στη ζωή σου και το χαρακτήρα σου».

• Επιδρούν καθοριστικά στην αλλαγή της ατμόσφαιρας της τάξης και του σχολείου, στην αλλαγή του ρόλου του δασκάλου και του μαθητή.

Το σχολικό περιβάλλον

Με την αυτονομία που του εξασφαλίζουν τα καινοτόμα προγράμματα, αποπνέει ατμόσφαιρα δημοκρατίας, ελευθερίας, συνεργασίας. Εξασφαλίζει συνθήκες που επιτρέπουν στο μαθητή να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή του, να αναπτύξει ολόπλευρα την προσωπικότητά του, να διαμορφώσει θετική στάση γενικά για τη ζωή, τη συνεργασία, την αποδοχή της ετερότητας, χωρίς θρησκευτικές και πολιτισμικές προκαταλήψεις και στερεότυπα. Δίνει έμφαση στη συλλογική εργασία, αλληλεγγύη, βιωματικότητα. Προωθεί τη δια βίου εκπαίδευση, την ανανέωση γνώσεων και δεξιοτήτων.

Η σχολική αίθουσα αναδιοργανώνεται με «γωνιές», πάγκους εργασίας, καρέκλες σε κύκλο κ.λ.π . Η σχολική αυλή, η αίθουσα εκδηλώσεων, μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε χώρους εκτέλεσης των προγραμμάτων.

Ο δάσκαλος

 Είναι βοηθός, συνδιερευνητής, καθοδηγητής. Επιτρέπει ελευθερίες στους μαθητές, καλλιεργεί την αντιληπτική τους εγρήγορση, ενισχύει την ικανότητά τους να ερευνούν, να συλλέγουν πληροφορίες, να λύνουν προβλήματα, να παίρνουν αποφάσεις, να στοχάζονται κριτικά, να συνεργάζονται, να δημιουργούν. Αφουγκράζεται τον παλμό της ομάδας και «μοιράζεται με το μαθητή το επικοινωνιακό παιχνίδι της μάθησης»(Ναυρίδης, 1997). «Είναι αναστοχαστικός δάσκαλος, έτοιμος να ερευνήσει, να δοκιμάσει, να δοκιμαστεί σε νέες ιδέες, αντιλήψεις, πρακτικές» (Δελούση Μ., Επιθεώρηση εκπαιδευτικών θεμάτων).

Βοηθά τους μαθητές να συνειδητοποιήσουν την αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας. Βοηθά στην ανάπτυξη της δυναμικής της ομάδας.

Επιτέλους, επαναπροσδιορίζεται ο ρόλος του δασκάλου και λαμβάνονται υπόψη και οι δικές του ανάγκες για έκφραση, δημιουργία, επικοινωνία, αλλαγή, δίνοντας νέα ώθηση στην εργασία του και τη συνεργασία του με μαθητές, συναδέρφους, γονείς.

 Ο μαθητής

 Αποκτά υπευθυνότητα, αυτόνομη δράση, ανοιχτό μυαλό, γνώσεις, κρίση. Μαθαίνει μέσα από δικό του προβληματισμό και αντιμετωπίζει προβλήματα με επιτυχία.

Δίνονται ίσες ευκαιρίες σε όλους τους μαθητές ανεξάρτητα από φύλο, καταγωγή, σχολική επίδοση. Ακόμα και οι πιο αδύναμοι γίνονται αποδεκτοί από την ομάδα. ως ισότιμα μέλη της.

Δεξιότητες που πρέπει να κατέχει ο μαθητής:

• Να ανακαλεί προϋπάρχουσες γνώσεις και πληροφορίες και να τις συσχετίζει με νέες.

• Να διατυπώνει ερωτήσεις που προωθούν την έρευνα

• Να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και δράση. Να οργανώνει την εργασία του, να θέτει στόχους, να καθορίζει δραστηριότητες,, διαδικασίες και μέσα υλοποίησης των στόχων, να θέτει κριτήρια αξιολόγησης και να αυτό- αξιολογείται.

• Να παρατηρεί και να περιγράφει φαινόμενα και καταστάσεις, να ερευνά, να πειραματίζεται.

• Να συλλέγει πληροφορίες, να τις καταγράφει και να τις αξιοποιεί κριτικά, κάνοντας συγκρίσεις, συσχετίσεις και αντιπαραβολές με πληροφορίες από άλλες πηγές. Αυτό μπορεί να γίνει με τη μελέτη πηγών, πραγματοποίηση επισκέψεων, συνεντεύξεων, ερωτηματολογίων κ.ά. Να παρουσιάζει τα αποτελέσματα γραπτά και προφορικά.

• Να χρησιμοποιεί βιβλιοθήκη, να εντοπίζει βιβλία, να αξιοποιεί τους θεματικούς καταλόγους, τα περιεχόμενα, τα παραρτήματα, τη βιβλιογραφία, το ευρετήριο, το γλωσσάρι. Να χρησιμοποιεί λεξικό.

• Να οργανώνει τα δεδομένα κατασκευάζοντας διαγράμματα, πίνακες, γραφικές παραστάσεις (αυτορύθμιση)

• Να διατυπώνει υποθέσεις, προβλέψεις, αρχές, κρίσεις, γενικεύσεις και διεπιστημονικές μακρο-γενικεύσεις.

• Να κατέχει μεταγνωστικές δεξιότητες

• Να επικοινωνεί ουσιαστικά αναπτύσσοντας επιχειρήματα με διάλογο και αντιπαράθεση.

• Να συνεργάζεται με άλλα άτομα στο πλαίσιο της ομάδας.

• Να έχει θετική στάση απέναντι στην τέχνη και τη δημιουργία της διότι μέσω της τέχνης μπορεί να «αποκατασταθεί η επαφή ανάμεσα στην αίσθηση, την ευαισθησία, τη φαντασία και τις νοητικές ικανότητες» (Righi,1982, αναφοράαπό Σωτηροπούλου, Επιστ.Βήμα,2004)

• Να είναι ικανός να εφαρμόζει τη νέα γνώση στην καθημερινή του ζωή.

Διδακτικές μέθοδοι υλοποίησης προαιρετικών προγραμμάτων

 Έχοντας ως βασική αρχή ότι «οι μαθητές δε μαθαίνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο» και πρέπει να είναι «παραγωγοί» και όχι «καταναλωτές» της γνώσης, τα καινοτόμα προγράμματα υλοποιούνται με ποικίλες εναλλακτικές διδακτικές μεθόδους και στρατηγικές. Οι πιο συχνόχρηστες είναι : τα σχέδια εργασίας, η εργασία σε ομάδες, η βιωματική προσέγγιση με αξιοποίηση της εμπειρίας των μαθητών, η διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση, η επιτόπια έρευνα,το πείραμα, η λογοτεχνική έκφραση, η μουσικο-κινητική απόδοση,οι επισκέψεις, οι κατασκευές, το θεατρικό παιχνίδι, η μάθηση με χρήση των νέων τεχνολογιών κ.ά.

Αναγκαιότητα καινοτόμων προγραμμάτων

 Οι σύγχρονοι ερευνητές (Ανδρέου,2002, Μπαγάκης, 2000, Σολομών, 2000) επισημαίνουν την αναγκαιότητα συμμετοχής σε προαιρετικά προγράμματα. Είναι πλέον κοινή αποδοχή ότι ο παραδοσιακός ρόλος του σχολείου αποδυναμώθηκε και οι γενικοί σκοποί της εκπαίδευσης διαφοροποιήθηκαν. Οι σύγχρονες αντιλήψεις για πολυπλοκότητα της νοημοσύνης (Gardner,1993), αξιοποίηση της εμπειρίας,, αποτελεσματικότητα της εργασίας σε ομάδες, ενιαιοποίηση της γνώσης, διαθεματικότητα , διεπιστημονικότητα κ.λ.π. δημιούργησαν την ανάγκη για ανοιχτές διδακτικές διαδικασίες.

 Η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα ( ανομοιογένεια της σχολικής τάξης, ραγδαίες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις, παγκοσμιοποίηση, πολιτισμική διεθνοποίηση, περιβαλλοντικά ζητήματα κ.ά.) απαιτεί νέες μορφωτικές και κοινωνικές ανάγκες.

 Υπήρξε ανάγκη υιοθέτησης ενός ολιστικού μοντέλου παιδαγωγικής δράσης, ανάγκη ισορροπίας μεταξύ γνωστικών και συναισθηματικών εκπαιδευτικών στόχων, ανάγκη εισαγωγής νέων διδακτικών αντικειμένων στο σχολικό πρόγραμμα, ανάγκη διασφάλισης της Τέχνης και του πολιτισμού.

 Δημιουργήθηκε ανάγκη σύνδεσης του σχολείου με την κοινωνία, τον πολιτισμό, την τεχνολογία, το περιβάλλον. Θεωρήθηκε απαραίτητο να μελετηθούν σημαντικά θέματα επιλεγμένα με βάση τις ανάγκες των μαθητών (έκθεση ΟΟΣΑ, 1996) που δεν αναπτύσσονταν όσο θα έπρεπε στο ωρολόγιο πρόγραμμα.

 Συνειδητοποιήθηκε από όλους ότι το σύγχρονο σχολείο θα είναι αποτελεσματικό μόνο εφόσον προετοιμάσει αυριανούς πολίτες που θα συμμετέχουν δημιουργικά και κριτικά στα κοινωνικά δρώμενα. Πρέπει να παρέχει ποιότητα ανθρωπιστικής παιδείας με περιβάλλον που δεν τυποποιεί τη συμπεριφορά του μαθητή και δεν περιορίζει τον αυθορμητισμό και τη φαντασία του. Να παρέχει ίσες ευκαιρίες ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο της σχολικής αποτυχίας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή της τάξης , οι μαθητές να αποδέχονται την ετερότητα και την κουλτούρα του άλλου (διαπολιτισμική αγωγή) και να αξιοποιείται το πολυπολιτισμικό δυναμικό της τάξης.

  Συμπερασματικά, τα προαιρετικά προγράμματα δεν είναι πολυτέλεια αλλά σημαντική ανάγκη και θα έπρεπε να τύχουν πιο υπεύθυνης αντιμετώπισης από το επίσημο κράτος. Είναι μια όαση μέσα στο σημερινό σχολείο και αυτό φαίνεται από τον ενθουσιασμό στα μάτια των παιδιών.

 Προϋποθέσεις, σύμφωνα με τον Σολομών ,για την εδραίωσή τους είναι:

• η συστηματική αξιολόγησή τους

• η καταγραφή των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή τους

• η σύνδεση με τις ανάγκες κάθε σχολικής μονάδας

• η ενσωμάτωσή τους στο επίσημο σχολικό πρόγραμμα.

• η συστηματική πληροφόρηση και ενημέρωση των εκπαιδευτικών ώστε να αρθούν τυχόν επιφυλάξεις και καχυποψίες.

 Β. Πολιτιστικά προγράμματα

 Τα πολιτιστικά προγράμματα ανήκουν στις προαιρετικές καινοτόμες θεσμοθετημένες δράσεις που υλοποιούνται στο μεγαλύτερο μέρος τους στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης.

 Διέπονται από τους στόχους, τη μεθοδολογία , τις καινοτομίες και τη φιλοσοφία που αφορούν σε όλα τα προαιρετικά προγράμματα και αναφέρθηκαν διεξοδικά παραπάνω.

 Όπως όλα τα καινοτόμα προγράμματα έτσι και τα πολιτιστικά, μέσω της διαθεματικότητας ενιαιοποιούν τη γνώση συνδέοντας τα διάφορα σχολικά μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος και στοχεύοντας στην οικοδόμηση της γνώσης από τους μαθητές.

 Τα κύρια χαρακτηριστικά της διαθεματικότητας είναι α.. η οργάνωση της σχολικής γνώσης γύρω από θέματα ευρύτερου ενδιαφέροντος και β . η ενεργός εμπλοκή των μαθητών στις διαδικασίες διερεύνησης του υπό μελέτη θέματος. Οι αρχές που προωθούν τους σκοπούς της διαθεματικότητας είναι:

• Η αρχή της παιδοκεντρικότητας

• Η αρχή της αυτενεργούς μάθησης

• Η αρχή της συνδιερεύνησης

• Η αρχή της παροχής πληροφοριών

• Η αρχή της ολιστικής προσέγγισης

(Ματσαγγούρας, 2003, σ.106-111)

 Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο που τα καθιερώνει, ως πολιτιστικό πρόγραμμα ορίζεται κάθε δημιουργική διαδικασία που έχει ως αντικείμενό της την ανάδειξη και προώθηση στοιχείων πολιτισμού όπως:

• σύνθεση πληθυσμού

• κοινωνική και οικονομική οργάνωση

• πεποιθήσεις, αντιλήψεις, ιδέες ( κοινωνία, ιδεολογία, θρησκεία κ.λ.π. )

• κοινωνική συμβίωση – επικοινωνία

• γλώσσα

• ήθη, έθιμα, τελετουργίες

• επαγγέλματα, υπηρεσίες

• οικογένεια

• σχολείο

• γειτονιά

• ξενοφοβία – ρατσισμός

• σχέσεις των δύο φύλων

• αστυφιλία

• βία

• ανεργία

• τεχνολογικά επιτεύγματα

• αρχιτεκτονήματα

• καλλιτεχνικά δημιουργήματα

• αντικείμενα καθημερινής χρήσης

Στο πλαίσιο εφαρμογής των Πολιτιστικών Προγραμμάτων είναι δυνατόν να αναπτυχθούν δράσεις που αφορούν στους παρακάτω θεματικούς άξονες:

• Θεατρικό εργαστήρι: ανάπτυξη παραστατικών δεξιοτήτων των μαθητών, προετοιμασία παράστασης θεατρικού έργου επώνυμου συγγραφέα, δημιουργία πρωτότυπης παράστασης των μαθητών, θεατρικό αναλόγιο, κ.ά.

• Μουσικό / χορευτικό εργαστήρι: συγκρότηση χορωδίας ή ομάδας χορού. Μια τέτοια δραστηριότητα, για να συνιστά πρόγραμμα, προϋποθέτει πρακτική και θεωρητική προσέγγιση του θέματος (π.χ. παραδοσιακοί χοροί μιας συγκεκριμένης περιοχής και διερεύνηση των ιστορικών, κοινωνικών, οικονομικών παραγόντων που επηρεάζουν την εξέλιξη του ή αφιέρωμα στη συγκεκριμένη φορεσιά, κόσμημα, κ.ά.).

• Εικαστικό εργαστήρι: πρακτική και θεωρητική προσέγγιση μιας συγκεκριμένης μορφής ή τεχνοτροπίας (π.χ. εργαστήρι κεραμικής, ψηφιδωτού, αγιογραφίας, κ.λ.π.) ή συγκρότηση ομάδας αισθητικής παρέμβασης στο χώρο του σχολείου.

• Μαθητικός τύπος: έκδοση εφημερίδας ή περιοδικού σε έντυπη ή και ηλεκτρονική μορφή: Μια τέτοια δραστηριότητα για να συνιστά πρόγραμμα προϋποθέτει συγκεκριμένη συντακτική ομάδα μαθητών η οποία θα έχει την ευθύνη της συγκέντρωσης, επιλογής, σύνταξης και παρουσίασης της ύλης. Ένα μαθητικό έντυπο, ανάλογα με τον χαρακτήρα του, παρακολουθεί τα επίκαιρα τοπικά και παγκόσμια γεγονότα, περιλαμβάνει συνεντεύξεις, ανταποκρίσεις, παρουσιάσεις, ανακοινώσεις, κ.ά. Δεν αποτελούν πρόγραμμα τεύχη που συγκεντρώνουν τις συνθετικές εργασίες των μαθητών κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς ή παρουσιάζουν απλώς τις δραστηριότητες της σχολικής μονάδας.

• Λέσχη φωτογραφίας: γνωριμία με την τέχνη και τεχνική της φωτογραφίας, πρακτική άσκηση με αφορμή συγκεκριμένο θέμα και στόχο το συνδυασμό θεωρίας και πράξης.

• Θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς και τοπικής ιστορίας και μυθολογίας (π.χ. αρχιτεκτονική κληρονομιά μιας περιοχής, «υιοθεσία» μνημείων), κοινωνικά (π.χ. ρατσισμός, πρόσφυγες), λαογραφικά (π.χ. ήθη, παραδόσεις, παιχνίδια), κ.ά.

• Άλλα καινοτόμα πολιτιστικά προγράμματα (Από την υπ.αριθ. 105087/Γ7/5-10-2005 εγκύκλιο του ΥΠΕΠΘ)

 Η επιλογή του θέματος πρέπει να σχετίζεται με τις ανάγκες ,τα ενδιαφέροντα και την ηλικία των μαθητών. Να επιλέγεται με βάση κριτήρια όπως η ευρύτητα προοπτικής του, η διαθεσιμότητα πηγών, οι στόχοι του αναλυτικού προγράμματος, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα δασκάλου και μαθητών, η κοινωνική διάρθρωση της τάξης.

 Τα στάδια ανάπτυξης ενός πολιτιστικού προγράμματος συνοπτικά είναι:

• 1^ο: Εισαγωγή του προγράμματος

• 2^ο: Διερεύνηση του θέματος

• 3^ο: Διαμόρφωση σχεδίου δράσης

• 4^ο: Εφαρμογή της δράσης

• 5^ο: Επεξεργασία πληροφοριών και σύνθεση

• 6^ο: Παρουσίαση και δράση

• 7^ο: Αξιολόγηση

 Πρέπει να αναφερθεί ότι πρόσφορη και αποτελεσματική βάση σχεδιασμού των δραστηριοτήτων ενός πολιτιστικού προγράμματος μπορεί να αποτελέσει η θεωρία του Gardner για τους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης.

 Όσον αφορά στη συγκρότηση της ομάδας που πρέπει να χαρακτηρίζεται από συνοχή, υπάρχει ποικιλία τεχνικών που την εξασφαλίζουν, όπως: παιχνίδια πρώτης γνωριμίας ή ανάπτυξης κ.λ.π.

 2. Διδακτικές προσεγγίσεις των προγραμμάτων

 α. Σχέδια εργασίας διεπιστημονικής προσέγγισης

  Η μέθοδος του σχεδίου εργασίας (project) είναι μέθοδος μαθητοκεντρική, στηρίζεται στη βιωματική, συνεργατική και πολυαισθητηριακή προσέγγιση της γνώσης (Χρυσαφίδης, 1994). Μέσα από πολύπλευρες, συνεργατικές και ευέλικτες διδακτικές δραστηριότητες, δίνει τη δυνατότητα μιας πολυτροπικής προσέγγισης μιας θεματικής ενότητας, με την ταυτόχρονη αξιοποίηση πολλών λειτουργιών του εγκεφάλου. Η δράση του μανθάνοντα είναι σκόπιμη ενέργεια.

 Γεννημένη από τις αρχές του αιώνα μας , μέσα από τις θεωρίες των Dewey, Kilpatrick, Vygotsky,Bruner, Leontief, «επιχειρεί να εκμεταλλευτεί δημιουργικά τις ενδογενείς δυνάμεις του παιδιού, οδηγώντας το ουσιαστικά στην αυτο-μόρφωση και στον ενεργό ρόλο που οφείλει να έχει ως μελλοντικός πολίτης μιας πολυπολιτισμικής και γι΄ αυτό απαιτητικής δημοκρατίας» (Καρασαββίδου , Επιστ.Βήμα, τ.3, 2004)

Είναι κοινή παραδοχή ότι τα σχέδια εργασίας επιδρούν θετικά στα παιδιά.. Ανάμεσα στα θετικά αποτελέσματα είναι ότι:

• Βελτιώνουν την επικοινωνία μεταξύ τους

• Συμβάλλουν στην ισορροπημένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και στην ωρίμανσή τους

• Καθιστούν τη μάθηση αποτελεσματική

• Τα σχέδια εργασίας αποτελούν φυσικό, κοινωνικό και μεθοδολογικό πλαίσιο για την προωθημένη διαθεματικότητα.

• Σύμφωνα με τον Frey, οι συμμετέχοντες :

• Υιοθετούν την πρόταση που έκανε κάποιος.

• Συζητούν και αποφασίζουν για τις σχέσεις τους.

• Επεξεργάζονται την αρχική πρωτοβουλία.

• Αυτo-οργανώνονται.

• Ανταλλάσσουν πληροφορίες κατά διαστήματα.

• Δουλεύουν πάνω σε ανοιχτό πεδίο δράσης που δεν είναι προκαθορισμένο.

• Θέτουν συγκεκριμένους στόχους εργασίας.

• Επινοούν μεθόδους σύμφωνα με τις ιδιαίτερες επιθυμίες τους.

• Βλέπουν το έργο τους ως πείραμα που γίνεται κάτω από παιδαγωγικές συνθήκες.

• Αντιμετωπίζουν επίκαιρα προβλήματα που αφορούν και τους ίδιους. (Κόκκοτας, 2003).

 Η διάρκεια των σχεδίων εργασίας, η πορεία και ο χρόνος ολοκλήρωσής τους εξαρτάται από την ηλικία των παιδιών, , τα ενδιαφέροντά τους, τη θεματολογία, τα μέσα, το διαθέσιμο χρόνο. Υπάρχουν μικρά σχέδια εργασίας ,λίγων ωρών, που εφαρμόζονται συνήθως από μαθητές της Α΄και Β΄ τάξης, μεσαίας διάρκειας, δύο έως πέντε εβδομάδων για τις Γ΄και Δ΄τάξεις και μακράς διάρκειας, που αναπτύσσονται ακόμη και σε όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και προορίζονται για τους μαθητές των δύο τελευταίων τάξεων.

 Έχοντας ως δεδομένο ότι «τα πάντα μπορούν να αποτελέσουν θέμα για την εκπόνηση ενός σχεδίου εργασίας» κάποιοι δείκτες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την επιλογή του θέματος είναι:

• Οι ειδικότερες ανάγκες του αναλυτικού προγράμματος

• Οι μαθησιακές ανάγκες και οι ατομικές διαφορές των παιδιών

• Τα κοινωνικά και τοπικά δεδομένα

• Η σχολική επικαιρότητα

• Τα ενδιαφέροντα παιδιών και δασκάλου

• Η ευρύτητα προοπτικής του θέματος

• Η διαθεσιμότητα των πηγών

• Οι στόχοι του αναλυτικού προγράμματος για κάθε τάξη

Οι τομείς άντλησης των θεμάτων μπορούν να κατηγοριοποιηθούν συνοπτικά στους εξής χώρους:

• Θέματα από τα διδασκόμενα μαθήματα

• Θέματα καθολικής αναφοράς

• Θέματα από το χώρο των μακρο- εννοιών

• Θέματα και ζητήματα κοινωνικού προβληματισμού

• Θέματα σχετικά με προβληματισμούς μαθητών

• Θέματα παιδικού ενδιαφέροντος

• Θέματα πειραματικής διερεύνησης

• Θέματα δημιουργικής σύνθεσης και κατασκευών

 (Ματσαγγούρας,2003)

 Γενικά το θέμα πρέπει:

• να βοηθά τα παιδιά να κατανοούν τις εμπειρίες και το περιβάλλον

• να ενισχύει την τάση τους να παρατηρούν πιο προσεκτικά τα φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα στο στενό και ευρύτερο περιβάλλον και που αξίζουν την εκτίμησή τους

• να προσφέρει ευκαιρίες για ανάπτυξη δεξιοτήτων και καλλιέργεια κλίσεων

• να δίνει ευκαιρίες εμβάθυνσης στις λειτουργίες και τους περιορισμούς μιας ποικιλίας διαφορετικών μέσων

 (Καψάλης Γ.,2005)

 Σύμφωνα με τη Γαλανοπούλου, το αντικείμενο -θέμα του σχεδίου εργασίας θα πρέπει να αποτελεί «ένα υπερ-θέμα», δηλαδή ένα ευρύ και ευέλικτο «θέμα-ομπρέλα». Θα πρέπει κατά συνέπεια να επιτρέπει την ταυτόχρονη υλοποίηση παρεμφερών υποθεμάτων, το συσχετισμό και διασύνδεση αυτών, τη δυνατότητα συνέχισης σε επόμενη χρονική στιγμή (π.χ. το επόμενο εξάμηνο ή σχολικό έτος) συναφών θεμάτων ή τη θεώρηση των ίδιων θεμάτων / υποθεμάτων από άλλη σκοπιά (π.χ. στο πλαίσιο μιας συγκριτικής προσέγγισης συγχρονικής ή διαχρονικής).

Οι ομάδες εργασίας

 Υποστηρίζεται το γεγονός ότι τα παιδιά που δουλεύουν σε ομάδες παράγουν περισσότερο έργο παρά μόνα τους. Επιπλέον η κοινωνική απομόνωση που χαρακτηρίζει την εποχή μας καταπολεμάται μέσα από ομαδοσυνεργατικές διαδικασίες (Κόκκοτας, 2003). Η δυναμική της ομάδας διαμορφώνεται από τη σύνθεση, το μέγεθος, τις ενδο-ομαδικές και διο-ομαδικές σχέσεις.

Οι ομάδες μπορεί να είναι δύο ατόμων (εταιρικές), τριών ατόμων (τυπική ομάδα), τεσσάρων ατόμων (ιδανικό πλαίσιο). Οι πολυμελείς ομάδες στο χώρο του σχολείου θεωρούνται αναποτελεσματικές. Ο αριθμός των μελών της μαθητικής ομάδας πρέπει να αυξάνεται σταδιακά ανάλογα με την ηλικία,. την εμπειρία των μελών και το χρόνο που διατίθεται για την εκτέλεση του έργου.

 Η ανομοιογενής σύνθεση της ομάδας συνιστάται γιατί είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό πλαίσιο για τους αδύνατους μαθητές (φροντιστηριακή βοήθεια). Δεν αποκλείεται η δημιουργία ομοιογενών ομάδων που βοηθούν τη διαλεκτική αντιπαράθεση και την ανάληψη πρωτοβουλιών από τους αδύναμους μαθητές.

 Οι ενδο-ομαδικές και διο-ομαδικές σχέσεις μπορεί να εκτυλίσσονται σε πνεύμα συνεργασίας, ανταγωνισμού ή ουδετερότητας.

Τα μέλη της ομάδας αναλαμβάνουν διαδοχικά ρόλους όπως : του συντονιστή, του φροντιστή, του γραμματέα, του εμψυχωτή. Με τον τρόπο αυτό αποκεντρώνεται η εξουσία από το δάσκαλο στην ομάδα.

 Θετική αλληλεξάρτηση μεταξύ των μελών της ομάδας μπορεί να εξασφαλιστεί μέσα από συνεργατικές σχέσεις όταν το κάθε μέλος αναλαμβάνει τις ευθύνες του απέναντι στην ομάδα και η ομάδα απέναντι σ΄αυτό.

 Οι φάσεις ανάπτυξης του σχεδίου εργασίας επιγραμματικά έχουν ως εξής:

• 1^η Φάση: Συλλογικός προγραμματισμός

• 2^η Φάση: Ενδο-ομαδικός προγραμματισμός

• 3^η Φάση: Συλλογική διεξαγωγή του έργου

• 4^η Φάση: Παρουσίαση του έργου των ομάδων

• 5^η Φάση: Αξιολόγηση έργου και λειτουργικότητας της ομάδας

Βιβλιογραφική αναφορά:

Παρούτσας Δ.,Κ., (2006) Προαιρετικά καινοτόμα - σχολικά προγράμματα, ανακτήθηκε την από https://paroutsas.gr/project/innovat/index.htm

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΪΤ

Επισκέψεις από 1-1-2005: