Προαιρετικά καινοτόμα - σχολικά προγράμματα

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

 Προσδιορίζονται δυνητικά οι γενικοί σκοποί, συνυπολογίζοντας τη

φύση του αντικειμένου, τη δημογραφία της τάξης , την ηλικία και τα ενδιαφέροντα των παιδιών, το διαθέσιμο χρόνο, την υλικοτεχνική υποδομή.

Αποφασίζουμε να κινηθούμε στη φιλοσοφία που θέλει:

-το μαθητή στο κέντρο της δράσης, με ανάληψη πρωτοβουλίας και ρόλων που θα προάγουν την προσωπική του ανάπτυξη

- την ομαδική εργασία ως κοινωνικό πλαίσιο μάθησης ,εξοικείωση με τις αρχές και τις δομές της

-τη σύσφιξη σχέσεων όλων των εμπλεκομένων

- την απλότητα στη διατύπωση των στόχων, ώστε η υλοποίηση να είναι εφικτή

- τη διερεύνηση της συστημικής σχέσης των πραγμάτων, στην περίπτωσή μας σχέση μεταξύ μηνών, εποχών ,ζωής ανθρώπων, ζώων, φύσης

-τη σύνδεση της σχολικής με την εξωσχολική ζωή και της επιστημονικής με τη βιωματική γνώση

- την ενημέρωση και εμπλοκή γονέων, άλλων δασκάλων, εκπαιδευτικών ειδικοτήτων και εξωσχολικών προσώπων και φορέων

ΓΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ

Να συνειδητοποιήσουν τη ημερολογιακή σχέση έτους, εποχών, μηνών, ημερών και τη συστημική τους σχέση με πολλούς τομείς της ανθρώπινης δράσης .Να αξιοποιήσουν τις υπάρχουσες γνώσεις και δεξιότητές τους να τις εμπλουτίσουν ώστε να είναι ικανοί να τις μεταφέρουν στην καθημερινή τους ζωή για τη λύση προβλημάτων.

ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ

• Γνωστικοί: Να μάθουν για το χρόνο, τις εποχές, τους μήνες. Παράλληλα να κατανοήσουν και να συνειδητοποιήσουν τις έννοιες του χρόνου, της διαδοχής και της διάρκειας ώστε να αξιοποιήσουν τον καθημερινό τους χρόνο μέσα από τα γεγονότα και το συμβολισμό τους. Να γνωρίσουν , ειδικότερα ,το Γενάρη και όσα συμβαίνουν κατά τη διάρκειά του (αγροτικές ασχολίες, ήθη , έθιμα, εορτές). Να διακρίνουν πώς οι καιρικές συνθήκες και οι χρονικές συγκυρίες επηρεάζουν τη ζωή των ανθρώπων, των ζώων, των φυτών στη χώρα μας και σε άλλες χώρες. Να μάθουν παροιμίες, τραγούδια και μύθους για το Γενάρη.

• Διαδικαστικοί: Να δημιουργηθεί ευχάριστη και φιλική ατμόσφαιρα στην τάξη που θα αναπτύξει την κριτική και δημιουργική σκέψη και θα δώσει την ευκαιρία σε όλα τα παιδιά για ελεύθερη έκφραση, επικοινωνία και εποικοδομητική συζήτηση. Να συλλέγουν και να επεξεργάζονται δεδομένα. Να διακρίνουν ομοιότητες και διαφορές, να συσχετίσουν, να συγκρίνουν, να γενικεύουν και να εκφράζονται με πληρότητα. Να αξιολογήσουν την εργασία.

• Αξιακοί: Να μυηθούν σε αξίες όπως το συνεργατικό πνεύμα, η αυτενέργεια, η αυτοπεποίθηση.Να αισθανθούν τη χαρά της δημιουργίας. Να αποκτήσουν ενδιαφέρον για την εκπόνηση και άλλων σχεδίων. Να αποκτήσουν θετική αντίληψη για το χρόνο και τη ζωή γενικότερα..

Επιδιώξεις : Η συστηματική μελέτη του Γενάρη να αποτελέσει σημείο αναφοράς για τον τρόπο προσέγγισης και μελέτης και των υπόλοιπων μηνών.

 Δραστηριότητες

<< Για να μάθεις οτιδήποτε γρήγορα και αποτελεσματικά πρέπει να το δεις, να το ακούσεις και να το αγγίξεις .>> "Tony Stockwell

Οι δραστηριότητες ενεργοποιούν τους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης, σύμφωνα με τη θεωρία του Gardner. Θα είναι διαθεματικές και θα εμπλέκουν και άλλα γνωστικά αντικείμενα, όπως τη Γλώσσα, τη Μελέτη Περιβάλλοντος, τα Μαθηματικά, τη Γυμναστική, τη Μουσική, τα Εικαστικά, τη Μυθολογία..

Με κριτήρια την ηλικία των παιδιών, τη φύση του θέματος ,το γενικό σκοπό, το χρονοδιάγραμμα, αποφασίζουμε οι δραστηριότητες να είναι ευχάριστες, μέτριας δυσκολίας και κυρίως βιωματικές, αισθητικές παρά ακαδημαϊκές γνωσιο- κεντρικές .

 Θα είναι δραστηριότητες:

- Προφορικού λόγου: συζήτηση, διάλογος, ανακοίνωση, αφήγηση

- Γραπτής, δημιουργικής έκφρασης : κατασκευή ποιήματος , σύνθεση και εικονογράφηση ιστορίας , δημιουργία λεξικού (γλωσσάρι), σταυρόλεξο, κόμικς, κολλάζ εικόνων

- Δημιουργικής ανασύστασης: παιχνίδια ρόλων, δραματοποίηση, μουσικο-κινητική απόδοση, παντομίμα, θεατρική παράσταση

- Κατασκευές: δημιουργία μακέτας, πηλοπλαστική, πλαστελίνη,

- Δράσης: απλά πειράματα, επισκέψεις

Μέσα –Πηγές- Υλικά

 Η τάξη είναι οργανωμένη σε « γωνιές »

-Καλλιτεχνική γωνιά:: υλικά ζωγραφικής , κατασκευών και καλλιτεχνικής έκφρασης (χρώματα, μαρκαδόροι, «άχρηστα» υλικά, χαρτιά, χαρτόνια , κουτιά παπουτσιών, πλαστελίνη, πηλός, ψαλίδια, κόλλες κ.ά.)

Διάφορα υφάσματα για θεατρικό παιχνίδι, αυτοσχέδια όργανα

-Βιβλιο-γωνιά :Βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, χάρτης Ελλάδας, υδρόγειος σφαίρα, φωτογραφίες, ημερολόγια, ρολόι τοίχου

-Οπτικο-ακουστική γωνιά : ανακλαστικό προβολέα, laptop τάξης, δημοσιογραφικό κασετόφωνο, φωτογραφική μηχανή, βιντεοκάμερα

-ΓΟΝΕΙΣ: προσφέρουν πληροφορίες και υλικά

Μεθοδολογία

Εργασία σε ομάδες, συλλογική εργασία, ατομική εργασία, διάλογος,

συζήτηση, διήγηση, θεατρικό παιχνίδι, δραματοποίηση, συνέντευξη, πείραμα

 Οι ομάδες θα είναι εταιρικές, στις περισσότερες δραστηριότητες, σε κάποιες περιπτώσεις θα είναι των τεσσάρων και σε αρκετές θα λειτουργήσει όλη η τάξη ως ομάδα. Έχει προηγηθεί μάθημα στη Μ.τ.Π. στην ενότητα «Γινόμαστε ομάδα και ερευνούμε» και έχουν εργαστεί σε ομάδες αρκετές φορές. Έχουν γίνει ασκήσεις πρώτης γνωριμίας και έχει φτιαχτεί το κοινωνιόγραμμα της τάξης.

Για την επιλογή των ζευγαριών στις εταιρικές ομάδες θα πραγματοποιηθεί ένα διασκεδαστικό παιχνίδι που έχει τίτλο

« ΒΡΕΙΤΕ ΤΟ ΤΑΙΡΙ ΣΑΣ» Ο συντονιστής ανακατεύει και σκορπάει στο πάτωμα, στο κέντρο της ομάδας, κάρτες που έχει ετοιμάσει από πριν. Στις κάρτες έχει γράψει διαφορετικά ονόματα και αντικείμενα που γενικά ταιριάζουν μεταξύ τους και αποτελούν ζευγάρι,

π.χ. μανταρίνι και πορτοκάλι , μπρόκολο και κουνουπίδι , αλάτι και πιπέρι, ήλιος και φεγγάρι, λάδι και ξίδι , κ.λ.π.

Κάθε μέλος διαλέγει μια κάρτα και ψάχνει να βρει το ταίρι του .

Διάρκεια

Υπολογίζεται να ξεκινήσει τέλος Δεκέμβρη και να ολοκληρωθεί τέλος Γενάρη

Εξακτίνωση του θέματος

Η εξακτίνωση έχει τη μορφή αραχνογράμματος . Η φύση του θέματος παραπέμπει σε διαθεματικές προεκτάσεις στο πλαίσιο των μαθημάτων του αναλυτικού προγράμματος., χωρίς αυτό να είναι περιοριστικό, εφόσον κριτήρια για τις τελικές επιλογές είναι τα μαθητικά ενδιαφέροντα , ο γενικός σκοπός και οι πολιτιστικές τάσεις.

Κριτήρια αξιολόγησης

Η αξιολόγηση του προγράμματος γίνεται για να φανεί

• Η επίτευξη των στόχων.

• Η ικανοποίηση των μαθητών, από την εκτέλεση της εργασίας.

• Να φανούν τυχόν αδυναμίες και παραλείψεις και να γίνει διόρθωση. Ο δάσκαλος παρατηρεί τους μαθητές την ώρα της εργασίας και καταγράφει στο ημερολόγιό του: το βαθμό ανταπόκρισης στην εργασία, το βαθμό κατανόησης των κειμένων, τον τρόπο συνεργασίας, τον τρόπο παρουσίασης των αποτελεσμάτων, τις αλλαγές στην συμπεριφορά τους, τον τρόπο που συλλέγουν και επεξεργάζονται πληροφορίες. Κάνει ερωτήσεις στα παιδιά για τον τρόπο που εργάστηκαν, για τις δυσκολίες που συνάντησαν, για το πώς σκέφτονται να συνεχίσουν , για το τι προβλέπουν και τι προτείνουν. Αξιολογεί τα προϊόντα που παρήγαγαν οι μαθητές: γραπτού πολυτροπικού λόγου, προφορικού λόγου, καλλιτεχνικής έκφρασης, κατασκευές, δράσεις..

Η αξιολόγηση του προγράμματος μπορεί να γίνει σε τρεις φάσεις:

· Αρχική αξιολόγηση (Διερεύνηση) : με ελεύθερη συζήτηση αξιοποιούνται οι υπάρχουσες γνώσεις, οι στάσεις, οι απόψεις και οι δυνατότητες σχεδιασμού και υλοποίησης του προγράμματος.

· Διαμορφωτική αξιολόγηση: με παρατήρηση της πορείας του προγράμματος και του ενδιαφέροντος των παιδιών, αναπροσαρμόζεται το χρονοδιάγραμμα και επανεξετάζονται οι στόχοι.

· Τελική αξιολόγηση: με παρουσίαση του προγράμματος, αυτό-αξιολόγηση των μαθητών, προφορικές και γραπτές εργασίες, κατασκευές, έκδοση υλικού. Κατόπιν μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα και να γίνουν προτάσεις .

Περιγραφή Μεθοδολογίας - Διαδικασίας , αναλυτικά

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Γνωριμία με τον Ιανουάριο. «Γύρω γύρω οι μήνες όλοι, η ζωή ένα περιβόλι, άνθη, χιόνια και βροχή, κάθε χρόνο απ’ την αρχή…» (Λιλιπούπολη)

 Με αφορμή αυτούς τους στίχους στην Ενότητα 4. «Πώς αλλιώς μετράω το χρόνο» του βιβλίου της Μ.τ.Π. και αφού ακούσουμε το τραγούδι «12 μήνες αθλητές» (στ. Μ. Κριεζή, μουσ. Μ. Χατζηδάκης), ξεκινάει συζήτηση για τον κύκλο του χρόνου, τις εποχές και ειδικότερα το χειμώνα και τους μήνες. Γίνεται παραλληλισμός με άλλους κύκλους, κύκλος της ζωής , κύκλος του νερού . Ο δάσκαλος καρφιτσώνει στο φελλοπίνακα καρτέλα με τη λέξη ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ και οι μαθητές καλούνται να την προσεγγίσουν αισθητηριακά και με φαντασία. Ανακοινώνουν εικόνες που τους έρχονται στο νου, μυρωδιές, γεύσεις, χρώματα, κ.ά. (καταιγισμός ιδεών). Στη συνέχεια σε καρτέλες που τους μοιράζονται γράφουν μια λέξη σχετική με το θέμα. .Οι καρτέλες τοποθετούνται γύρω από την κεντρική και έτσι δημιουργείται ένας εννοιολογικός χάρτης. Γίνεται συζήτηση για τις γιορτές που πλησιάζουν. Ανακαλούν βιώματά τους και μιλούν γι’ αυτά. Αναφέρουν το μήνα των γενεθλίων τους. Παρατηρούν απ’ το παράθυρο της τάξης τον ουρανό, τον καιρό, τα πουλιά, τα δέντρα, τα βαριά ρούχα που φοράμε. Αποφασίζουμε να χωριστούν σε ομάδες ,να ρωτήσουν τους γονείς, τη γιαγιά και τον παππού και να φέρουν υλικό:

· Παροιμίες, ήθη και έθιμα

· Φωτογραφίες και αποκόμματα εφημερίδων για τον καιρό

· Διάφορα ημερολόγια τοίχου

· Παραμύθια, ιστορίες και τραγούδια

Στο λεξικό της τάξης αναζητούμε στο - Ι- τη λέξη Ιανουάριος ή Γενάρης. Διαβάζουμε για την αρχαία ονομασία του (μήνας Γαμηλιών) και για το πού οφείλεται το σημερινό του όνομα ( Ιανός- Ρωμαίος αυτοκράτορας). Γίνεται ατομική εργασία προσωποποίησης και ζωγραφικής της λέξης ΓΕΝΑΡΗΣ σε φύλλα Α4 που τους μοιράζονται (παράρτημα 1)

Θέμα: Ο πρώτος μήνας του χρόνου « Όλοι στη σειρά» άσκηση σειροθέτησης και αντιστοίχησης στα Μαθηματικά. (παράρτημα 2) «Βρίσκω τη σειρά μου» παιχνίδι στη Γυμναστική, όπου κάθε μαθητής παίρνει το όνομα ενός μήνα ,σκορπίζονται οι μήνες στην αυλή και πρέπει να μπουν στη σειρά σύμφωνα με τη θέση τους μέσα στο χρόνο π.χ. Ιανουάριος- 1ος , Φεβρουάριος- 2ος κ.λ.π. «Οι εποχές του χρόνου» θεατρικό παιχνίδι και παντομίμα σε ομάδες. Κάθε εποχή παρουσιάζει τους μήνες της. «Ζωγραφική του χειμώνα» ατομικό ελεύθερο σχέδιο (παράρτημα 3)

Θέμα: Ο καιρός το χειμώνα Επίσκεψη σε κοντινό μας πάρκο. Συζήτηση για τη χειμερία νάρκη και αφήγηση του παραμυθιού της Δανάης Ζάνου «Το βατράχι» και της Ζωής Κανάβα «Ο Σαλίγκαρος βγαίνει αμαξάδα». Παρουσίαση ημερολογίων απ’ την ομάδα που τα συγκέντρωσε , συζήτηση για δύο συγκεκριμένα, της UNISEF (διαπολιτισμική αγωγή) και ένα με έργα τέχνης σπουδαίων ζωγράφων ( οι μαθητές «περπάτησαν» μέσα στους πίνακες). Κατασκευή δικού μας ημερολογίου τοίχου του Γενάρη, σε χαρτόνι του μέτρου, με καθημερινή καταγραφή γεγονότων, εορτών, καιρού. Χρήση συμβόλων (σύννεφο, βροχή κ.ά.) που προτείνει κάθε ομάδα. Ορίζονται υπεύθυνοι ημερολογίου (παράρτημα 4) Παρουσίαση αποκομμάτων εφημερίδων και περιοδικών σχετικά με τον καιρό, απ’ την ομάδα που τα συγκέντρωσε. Προφορική ανακοίνωση δελτίου καιρού καθημερινά από άλλο ζευγάρι μαθητών κάθε φορά. Ομαδική σύνθεση δελτίων καιρού. (παράρτημα 5) Συζήτηση για την επίδραση του καιρού σε διάφορους επαγγελματίες (στην πόλη, στο χωριό) και για τον καιρό σε άλλες χώρες , παράδειγμα η Αυστραλία Παρουσιάζονται φωτογραφίες απ’ την ομάδα που τις συγκέντρωσε. «Το βροχόμετρο » απλό πείραμα μέτρησης της στάθμης της βροχής (παράρτημα 6)

Θέμα: Αλκυονίδες μέρες Διήγηση του μύθου της Αλκυόνης. Κατασκευή φωλιών (πηλοπλαστική)

Θέμα: Το χιόνι «Το σκηνικό του χιονιού » εταιρικές ομάδες δημιουργούν μακέτα (με κουτιά παπουτσιών και διάφορα υλικά) που αναπαριστά χιονισμένο τοπίο στην πόλη ή στην εξοχή (παράρτημα 7) . Διαβάζουν το ποίημα «Ο Χιονάνθρωπος» της Έλλης Αλεξίου και « Τα παιχνίδια του αγέρα» της Ντίνας Χατζηνικολάου, από το ανθολόγιο, σελ. 74. και σελ. 85. « Το χιόνι »σύνθεση ποιήματος με δοσμένη ρίμα, από ζευγάρια μαθητών. Δημοσίευση στη εφημερίδα του σχολείου και έκδοση ποιητικής συλλογής.« Εκδρομή στα χιόνια » ομαδική σύνθεση ιστορίας (βασισμένο σε ιδέα του Γ. Παπαγρηγορίου στον Οδηγό για την εφαρμογή της Ε.Ζ.). Ένας μαθητής φοράει ένα κασκόλ και ξεκινάει μια φανταστική ιστορία. Στη συνέχεια το παραδίνει σε άλλο παιδί που συνεχίζει. Στο μεταξύ ο δάσκαλος καταγράφει, σημειώνει δίπλα το όνομα του μαθητή και η διαδικασία συνεχίζεται με τη συμμετοχή όλων των μαθητών. Κάθε εταιρική ομάδα ζωγραφίζει ένα τμήμα της ιστορίας ακολουθώντας το χρονικό άξονα της ιστορίας. Τοποθετούνται σε ταμπλώ με τη σειρά. (παράρτημα 8 και 9)

Θέμα: Ρούχα που φοράμε το χειμώνα « Τι να φορέσω »απλό πείραμα για την αντοχή διαφόρων υφασμάτων. Υλικά: νερό ,ύφασμα βαμβακερό, μάλλινο, χοντρό και λεπτό πλαστικό (παράρτημα 10) . Ζωγραφική ομπρέλας υπό τους ήχους της μουσικής σύνθεσης του Vivaldi «Χειμώνας».

Θέμα: Τα φρούτα του χειμώνα Επίσκεψη στη λαϊκή αγορά κοντά στο σχολείο. Συνέντευξη από μανάβηδες. Κάθε ομάδα διατυπώνει μια ερώτηση και οι απαντήσεις καταγράφονται στο δημοσιογραφικό κασετόφωνο της τάξης για να να απομαγνητοφωνηθούν αργότερα στο σχολείο. Έχει προηγηθεί συζήτηση για τους κανόνες της συνέντευξης. Αγορά φρούτων και Παρασκευή φρουτοσαλάτας στο σχολείο. Συζήτηση για τη διατροφική αξία φρούτων και λαχανικών (Αγωγή Υγείας). « Η φρουτιέρα του χειμώνα »ομαδική κατασκευή με πλαστελίνη.

Θέμα: Γιορτές, ήθη , έθιμα , παροιμίες Παρουσίαση και αναπαράσταση στην τάξη ,απ’ τις ομάδες, των εθίμων: «το σπάσιμο του ροδιού» , «το ποδαρικό», «οι καλικάντζαροι». Δημοσίευση στη σχολική εφημερίδα.. Καλούμε στην τάξη δυο μητέρες από την Αλβανία και τη Ρωσία και μας μιλούν για τα δικά τους έθιμα (διαπολιτισμική αγωγή). Η τάξη συμμετέχει με το θεατρικό σκετς «Οι Καλικάντζαροι» στη χριστουγεννιάτικη γιορτή του σχολείου. Τραγουδούν παραδοσιακά κάλαντα στους γονείς, στη διευθύντρια και σε όλα τα τμήματα του σχολείου. Διήγηση της ιστορίας της βασιλόπιτας. Κόψιμο βασιλόπιτας στην τάξη . Καταγραφή παροιμιών που συγκεντρώθηκαν και συζήτηση. (παράρτημα 11)

Θέμα: Οι σκανταλιές του Γενάρη Παρουσίαση και αφήγηση των παραμυθιών «Η κυρά Καλή και οι 12 μήνες» της Χρ. Καραϊσκου και «Τα παιδιά του Χειμώνα» της Ανδρουτσοπούλου. Δραματοποίηση των παραμυθιών.

Θέμα: Του Γενάρη το φεγγάρι «Του Γενάρη το φεγγάρι » εκμάθηση του τραγουδιού και απόδοση από τους μαθητές , με κινήσεις και αυτοσχέδια μουσικά όργανα (άδεια κουτιά αναψυκτικών που έχουν γεμίσει με όσπρια). (παράρτημα 12) « Ιστορία στη βροχή » κόμικς- άσκηση σειροθέτησης (να βάλουν στη σωστή χρονική σειρά της εικόνες) (παράρτημα 13)

Θέμα: Το Γλωσσάρι του Γενάρη Συγκέντρωση λέξεων σχετικών με το Γενάρη και καταγραφή τους σε χαρτόνι του μέτρου (γλωσσάρι). Ανάρτηση στη γωνιά βιβλιοθήκης (παράρτημα 14). « Το σταυρόλεξο του Γενάρη » μοιράζεται φωτοτυπία και λύνεται το σταυρόλεξο σε ατομική βάση. Οι μαθητές αυτό-αξιολογούνται συγκρίνοντας τις λύσεις του σταυρολέξου με το λυμένο σταυρόλεξο που έχει στο μεταξύ αναρτηθεί στον πίνακα..(παράρτημα 15)

Σημείωση: αρκετές ιδέες για δραστηριότητες είναι βασισμένες στα: -«Βροχές κάθε λογής» , Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ -Το ελληνικό Δωδεκαήμερο , Μουσείο Μπενάκη για το ΜΕΛΙΝΑ

Παρουσίαση του έργου στους γονείς. Έκθεση εικαστικών.

<<Το άτομο δημιουργεί πρωταρχικά επειδή νιώθει ικανοποίηση και μέσα απ’ αυτή τη συμπεριφορά αυτοπραγματώνεται. Όταν δημιουργήσει θέλει να μοιραστεί αυτή τη χαρά και με άλλους >> (Rogers)

Παρουσίαση απ’ τη δασκάλα του ολοκληρωμένου σχεδίου στους γονείς ( C.D-ROM σε power point, ένθετο στο τέλος της εργασίας).Συζήτηση. Παρουσίαση απ’ τους μαθητές των καλλιτεχνικών τους δημιουργιών: Μακέτες , πηλοπλαστική , κατασκευές με πλαστελίνη, ποιητική συλλογή, την ιστορία που συνέθεσαν και ζωγράφισαν ,άλλες ζωγραφιές..  

Βιβλιογραφική αναφορά:

Βασιλειώτου Ει., (2007), ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ :<< Ο ΜΗΝΑΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ>> , ανακτήθηκε την από https://paroutsas.gr/project/innovat/innov1.htm

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΪΤ

Επισκέψεις από 1-1-2005: