|
Αν βρήκατε ενδιαφέρουσα αυτή τη σελίδα, προτείνετέ την ή μοιραστείτε την και με τους φίλους σας
Θα το εκτιμούσα ιδιαίτερα!
Διον. Παρούτσας
|
1. Εισαγωγικά
α. Ιδιαιτερότητες και σκοποί της Ιστορίας
Κατά την διδασκαλία της Ιστορίας αντιμετωπίζουμε προβλήματα θεωρητικής και πρακτικής φύσης:
Θεωρητικά Προβλήματα:
- Δεν έχει καθοριστεί ακριβώς ποιός είναι ο στόχος του μαθήματος. Θέλουμε να διδάξουμε γεγονότα και ημερομηνίες ή μια γενικότερη "ανθρωπιστική" προσέγγιση στα ιστορικά γεγονότα;
- Ως πολίτες έχουμε τις δικές μας απόψεις.
- Ως εκπαιδευτικοί δεσμευόμαστε από την ιδιοσυγκρασία μας η οποία αναπτύχθηκε λόγω γνώσεων, ανατροφής, συμπλεγμάτων.
- Η Ιστορία χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς ως ιδεολογικό όπλο στην κατασκευή πολιτών όπως τους θέλει η εξουσία η οποία δημιουργεί και το ιδεολόγημα της Ιστορίας.
Πρακτικά Προβλήματα:
- Η δυσκολία της κατανόησης της ιδιαιτερότητας και της αμφιβολίας. Τα παιδιά πρέπει να έχουν την αίσθηση ότι αυτό που σήμερα είναι αποδεκτό ως επιστημονική άποψη, μπορεί να μην ισχύει αύριο.
- Η απώλεια των ιστορικών πηγών σε περιόδους μεγάλης έντασης. Είναι γνωστό πως η ιστορία γράφεται από τους νικητές, άαρα αντικειμενική κρίση δεν μπορεί να υπάρξει.
- Η δυσκολία των μικρών παιδιών να αισθητοποιήσουν την χρονική διάρκεια, την ιστορική περίοδο.
- Η μελέτη της Ιστορίας αναφέρεται στις πράξεις των ενηλίκων. Τα παιδιά έχουν την περιέργεια όχι όμως και το γνωστικό ή ψυχολογικό υπόβαθρο να τις ερμηνεύσουν.
- Η δυσκολία κατανόησης των ιστορικών όρων. Τα παιδιά ενώ λένε "έχω το δίκιο με το μέρος μου", δεν μπορούν να κατανοήσουν τον όρο "κράτος δικαίου". Το ίδιο συμβαίνει και με τους αφηρημένους όρους δικαιοσύνη, ελευθερία κλπ.
- Δεν υπάρχει επιστημονική συμφωνία για το "ύψος" των ιστορικών γνώσεων που πρέπει να κατακτήσει κάθε μαθητής. Με την ανάπτυξη των επιστημών έχει γίνει πλέον δύσκολη η επιλογή της διδακτέας ύλης, καθώς και η διαδρομή των μαθητών μέσα από το πλήθος των πηγών.
Κατά την αυστηρή, λοιπόν, "ορθολογιστική" προσέγγιση, η Ιστορία δεν είναι επιστήμη. Το μόνο που επιβάλλεται να κάνουμε είναι να αποφεύγουμε την ηθελημένη υποκειμενικότητα. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο με τον αυστηρό έλεγχο των πηγών.
Πώς αίρεται η υποκειμενικότητα της Ιστορίας;
α. Με τη χρήση πηγών διαφορετικής προέλευσης
β. Χρησιμοποιώντας πηγές που μας δίνουν την δυνατότητα να περνάμε σε άλλες πηγές.
γ. Με έρευνα του είδους της πηγής.
Δύο από τις σπουδαιότερες διδακτικές αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η Ιστορία είναι οι εξής: Πρώτον ξεκινάμε τη διδασκαλία από την εμπειρία των παιδιών, διότι αυτό είναι και το μόνο χειροπιαστό πράγμα που διαθέτουμε. Η αναφορά στο παρελθόν μπορεί μερικές φορές να είναι πολύ αφηρημένη. Το παιδί με κατάλληλες ερωτήσεις, και φανταζόμενο τον εαυτό του μέσα στην χωροχρονική συνέχεια μπορεί να ζωντανέψει την ιστορική πραγματικότητα, και μόνο τότε να την αντιληφθεί και να την κατανοήσει. Δεύτερη σημαντική αρχή είναι η "χρονική εκκίνηση". Πρέπει να ξεκινάμε από το σήμερα, να πηγαίνουμε πίσω στο χρόνο και να επιστρέφουμε στο σήμερα, πλουσιότεροι σε γνώσεις, εμπειρία και κριτική ικανότητα.
2. Συνδιδασκαλία τοπικής και γενικής Ιστορίας.
Τοπική Ιστορία είναι το ξεκίνημα από την ιστορία ενός τόπου και η
α ν α γ ω γ ή στη γενικότερη Ιστορία της χώρας, ή και την Παγκόσμια Ιστορία.
Δίνουμε μεγάλη σημασία στην Τοπική Ιστορία των τελευταίων χρόνων γιατί έχουμε προφορική παράδοση, την προφορική ιστορία, η οποία αν και δεν είναι τόσο αξιόπιστη, εν τούτοις μπορεί να γίνει πηγή πολλών στοιχείων.
Η διδασκαλία της τοπικής ιστορίας έχει τα εξής θετικά.
i. Αποσυμφορεί από παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας, καταργώντας το μονοπώλιο του σχολικού βιβλίου και την αποστήθιση, μιας και γίνεται μελέτη των πηγών απ' ευθείας.
ii. Οι μαθητές παρατηρούν, περιγράφουν, φαντάζονται, κρίνουν και συγκρίνουν τις πηγές. Το φαντάζονται σημαίνει ότι συμπληρώνουν τα κενά.
iii. Ο μαθητής κοινωνικοποιείται, με την έννοια ότι εντάσσεται στο χώρο και τον χρόνο, στο περιβάλλον που ζει, εκπληρώνοντας την ανάγκη του "συνανήκειν".
iv. Αναδεικνύεται η περιβαλλοντική ευαισθησία. Το περιβάλλον στην ιστορία δεν έχει μόνον την οικολογική του έννοια.
Η διάστασή του είναι τριπλή, και διαρθρώνεται ως εξής:
α. Ο χώρος στον οποίον εξελίσσονται τα γεγονότα
β. Το ανθρωπογενές, στοιχείο, δηλαδή οι άνθρωποι που συμμετέχουν στα γεγονότα
γ. Οι διαδοχικές επεμβάσεις του ανθρώπου πάνω στη φύση, (έργα, γέφυρες, επιχωματώσεις, αστικά λύματα, κλπ.
v. Αυξάνεται η αυτενεργός μάθηση. Το παιδί δεν παρακολουθεί τα γεγονότα σαν ταινία, συμμετέχει σ' αυτά, τα μεταπλάθει, τα βιώνει, αισθάνεται τη μυρωδιά του παλιού.
vi. Ενισχύεται η αλληλοτροφοδότηση μεταξύ σχολείου και κοινωνίας. Τα ιστορικά παραδείγματα από τη ζωή της πόλης, διευκολύνουν την κατανόηση της δράσης της σημερινής κοινωνίας.
vii. Τα παιδιά προσεγγίζουν καλύτερα τον κόσμο των ενηλίκων, τον καταλαβαίνουν μέσα από την ασφάλεια της χρονικής απόστασης.
viii. Τέλος, η τοπική ιστορία βοηθάει στην κατανόηση των συμπεριφορών και οδηγεί στην ανεκτικότητα απέναντί τους.
3. Ποιά είναι η διδακτική της τοπικής ιστορίας.
Οποιοδήποτε θέμα τοπικής ιστορίας μπορεί να διδαχτεί στα παιδιά, αν και όπως έχει σήμερα η κατάσταση αυτό είναι δύσκολο να γίνει στο σχολείο.
Μπορούμε να ετοιμάσουμε ένα πρόγραμμα "ταχύρυθμο". διάρκειας 15 ημερών ή -πράγμα που είναι προτιμότερο- ένα πιο μεγάλης διάρκειας, τριών μηνών. Απαραίτητα συστατικά της ιστορικής αυτής έρευνας πρέπει να είναι η διερεύνηση των πηγών, η αξιολόγησή τους και η παρουσίασή τους από τα παιδιά.
Τα σημαντικότερα στάδια επεξεργασίας του "μεγάλου" προγράμματος είνα
1) Προκαταρκτικός έλεγχος για την ύπαρξη άφθονου υλικού.
2) Καθορισμός του κεντρικού ερωτήματος, το οποίο πρέπει να έχει και παιδαγωγική και ιστορική διάσταση. (παράδειγμα: Οι δρόμοι της πόλης, το αποστραγγιστικό σύστημα, το υδρευτικό κλπ.).
3) Καθορισμός επιμέρους ζητημάτων. Τα υπο-θέματα αυτά, καταμερίζονται στις ομάδες εργασίας, που σύμφωνα με το ομαδοσυνεργατικό πρότυπο, δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις πέντε και να μην αποτελούνται από αριθμό μελών μεγαλύτερο των τριών-τεσσάρων παιδιών η κάθε μια. Κάθε ομάδα εργάζεται μόνη της, στο δικό της θεματικό πυρήνα, αλλά ανταλλάσσονται απόψεις και πληροφορίες μεταξύ των ομάδων, ιδιαίτερα πάνω στις πηγές.
4) Καταλογογράφηση των πηγών και κατηγοριοποίησή τους σε ανέκδοτες/πρωτότυπες και σε ήδη εκδοθείσες και βιβλία.
5) Εντοπισμός χώρων επίσκεψης και άντλησης στοιχείων
6) Συγκεκριμενοποίηση και συστηματικοποίηση δράσεων με οργανωτικές ανάγκες (επισκέψεις, ανακοινώσεις ομάδων κλπ.)
7) Οριοθέτηση προσδοκώμενου αποτελέσματος
8) Παρουσίαση αποτελέσματος και αξιολόγηση. Αν ενδείκνυται άνοιγμα και έξω από το σχολείο.
4. Η αναγκαιότητα της διδασκαλίας του ιστορικού μυθιστορήματος.
Τα χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος είναι οι εξής:
α. Το μυθιστόρημα έχει πολύ μεγαλύτερη έκταση από το διήγημα. Μας δίνει έτσι τη δυνατότητα καλύτερης προσέγγισης στην κοινωνία μιας εποχής.
β. Περιγράφονται καλύτερα οι χαρακτήρες και τα κοινωνικά στοιχεία.
γ. Ο μυθιστοριογράφος δεν είναι υποχρεωμένος να κάνει ιστορία και γι' αυτό το μυθιστόρημα είναι έμμεση ιστορική πηγή.
δ. Η παιδική λογοτεχνία είναι πιο κοντά στη φύση του παιδιού.
Τα θετικά στοιχεία της διδασκαλίας του είναι :
Παραστατικότητα. Βρίσκεται πιο κοντά στο παιδί και τη φύση του. Το γλαφυρό ύφος έλκει την προσοχή.
1) Ο συγγραφέας-λογοτέχνης προσανατολίζεται προς την τέρψη των αναγνωστών του και την παρουσίαση των ιδεών του, ενώ ο συγγραφέας-ιστορικός προσπαθεί να ανασυνθέσει την πραγματικότητα. Τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εντοπίσουν τη διαφορά ανάμεσα στην συγγραφή ιστορίας και ενός ιστορικού μυθιστορήματος.
2) Παρατηρείται επιμονή στους χαρακτήρες και την περιγραφή τους, στις θέσεις και τις αντιθέσεις τους, ίσως και σε κάποιο βαθμό βοηθά να γνωρίσουμε τις συμπεριφορές των ανθρώπων.
3) Ενισχύει την μετάβαση σε άλλες μορφές διδακτικής προσέγγισης. Μπορεί να δραματοποιηθούν οι διάλογοι, να γίνει μεγαλόφωνη ανάγνωση κάποιων κομματιών.
4) Μπορεί να είναι μια πιο προωθημένη μορφή διδασκαλίας των μύθων. Το μυθιστόρημα πολλές φορές είναι μια πιο αναπτυγμένη μορφή ενός μύθου (μύθος = story)
5) Ενισχύει την διανοητική ικανότητα των μαθητών να διακρίνουν το φανταστικό από το πραγματικό.
6) Μεταφέρεται στα παιδιά το χρώμα μιας εποχής.
7) Δίνεται η δυνατότητα πρόσβασης στη γλώσσα της εποχής, πράγμα το οποίο αποτελεί ιστορική γνώση καθ' αυτό.
8) Δίνεται η δυνατότητα συνδυασμού του ιστορικού μυθιστορήματος με την ιστορία ως εξής:
α. Η επίσκεψη σε χώρους, μουσεία κλπ. διεγείρει το ενδιαφέρον των μαθητών για το ίδιο το μυθιστόρημα ενώ ενισχύει την αντίληψή τους για θέματα γενικότερης ιστορίας.
β. Αποτελεί μέσον μετάβασης από την τοπική στη γενική ιστορία, ή αντίστροφα, ανάλογα με το περιεχόμενό του.
5. Ποιά είναι η διδακτική του ιστορικού μυθιστορήματος
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε είναι:
α. Το μυθιστόρημα είναι ογκώδες, πολυσέλιδο.
β. Χρειάζεται συστηματικός προγραμματισμός (εξ αιτίας του μεγέθους).
Μπορούμε να διδάξουμε συνοπτικά ή αναλυτικά κατά το πρότυπο της διδασκαλίας της τοπικής ιστορίας.
Ανάλογα με την μέθοδο ο δάσκαλος θα έχει ή δεν θα έχει σημαίνοντα ρόλο στην παρουσίαση. Όσο λιγότερος χρόνος αφιερώνεται τόσο μεγαλώνει η παρεμβατικότητα του δασκάλου. Η διδασκαλία μπορεί να είναι ο πρόλογος ή ο επίλογος ενός μαθήματος, και εξ αυτού του λόγου, πρέπει να διοργανωθεί έγκαιρα. Χρειάζεται να γίνει μια μικρή ενημέρωση για το ποιος είναι ο συγγραφέας και για το τί πραγματεύεται το μυθιστόρημα που θα παρουσιαστεί.
Τα σημαντικότερα στάδια επεξεργασίας του υλικού είναι:
1) Χωρισμός των ομάδων με βάση την ομαδοσυνεργατική μέθοδο.
2) Ορισμός Θεμάτων (Νόημα, Χαρακτήρες, Πολιτιστικά στοιχεία: Υλικός βίος - ιδέες, Τι προκαλεί εντύπωση).
3) Συνανακοίνωση, παρουσίαση προς τα έξω.
4) Τα παιδιά επιλέγουν και διαβάζουν κομμάτια.
|
Αν βρήκατε ενδιαφέρουσα αυτή τη σελίδα, προτείνετέ την ή μοιραστείτε την και με τους φίλους σας
Θα το εκτιμούσα ιδιαίτερα!
Διον. Παρούτσας
|
6. Η σημερινή κατάσταση στη διδασκαλία του ιστορικού μυθιστορήματος
- Απουσιάζει η συστηματική αναφορά στα βιβλία της ιστορίας.
- Δεν έχει συσχετιστεί η νεοελληνική παράδοση (λαογραφία, παραμύθια κλπ) με τους αρχαίους μύθους.
- Δεν διδάσκονται οι αρχαίοι μύθοι, διακόπτοντας έτσι την αίσθηση συνέχειας του μαθητή με τις ρίζες μας.
- Δεν υπάρχουν σχολικά εγχειρίδια με μεθοδολογικές υποδείξεις.
- Το ιστορικό μυθιστόρημα αντιμετωπίζεται μέχρι στιγμής ως λογοτεχνικό είδος και όχι σαν ιστορική πηγή.
|
